En basit anlamıyla vicdani ret ahlaki tercih, dini inanç ya da politik nedenlerle askere gitmeyi ret edilmesidir.

Vicdani reddin gerekçeleri nelerdir? Kişi neden vicdani retçi olur?

İnsanları, vicdani retçi olmaya yönelten çeşitli nedenler vardır:

*Birey, emir almak ve vermek, itaat etmek ve hükmetmek istemiyor olabilir.

*Birey, şiddet kullanmayı ve insan öldürmeyi öğrenmeyi istemiyordur.

*Birey savaşlara karşı olabilir ve savaşların yürütücüsü olan ordulara hizmet etmek istemeyebilir.

*Birey, (Yehova Şahitleri örneğinde oluğu gibi) dini inançları gerekçesiyle her türlü şiddete karşı olabilir.

*Birey, politik görüşleri doğrultusunda ordusuz, sınırsız, devletsiz, özgür bir dünyada yaşamak istiyor olabilir.

Avrupa'da vicdani reddin politik ve hukuki durumu nedir?

* Almanya :

Alman Anayasası'nın 4. maddesi, 3. paragrafı: "Hiç kimse, vicdanı ile bağdaştıramayacağı silahlı bir savaş hizmeti olan askerliğe zorlanamaz." der. Ülkede sivil hizmet hakkı tanınmaktadır.

İsviçre:

17 Mayıs 1992 yılından beri İsviçre Anayasası'nda sivil hizmet hakkı bulunmaktadır. Fakat henüz bir kanun bulunmadığından, vicdani retçiler askeri mahkemelerle yüzyüze gelme zorundalar.

Norveç:

Her yıl yaklaşık 2500 vicdani retçi çıkmaktadır. Bunlar kaydedilenlerin %8' ini temsil eder. Sivil Hizmet hakkı tanınmaktadır. Yürürlükteki vicdani retçilik yasası 1965' ten beri vardır.

*Hırvatistan:

1990 yılından beri Anayasasında Vicdani Red hakkı tanınmakta.

*İspanya:

1989' da sayıları 20.000' i bulan vicdani retçiler yüzünden hükümet Vicdani Red Yasası ile birlikte bir de af çıkardı.

*Belçika:

Vicdani ret hakkı herkese yasal düzenlemeyle tanınmış durumda.

*Hollanda:

Bu ülkede de yasal olarak bu hak tanınmaktadır.

*Kanada:

İngiltere ve ABD'de profesyonel orduya geçilmiş durumda. Yunanistan hariç bütün Avrupa Birliği üyesi vicdani ret hakkını tanımıştır. Yunanlı yetkililer de yakında bu yönde adımlar atılacağını bildirmişlerdir.

Türkiye'de vicdani reddin politik ve hukuki durumu nedir?

Türkiye' de 1982 Anayasası'na göre askerlik vatan hizmeti içinde görülmektedir. 1982 Anayasası'nın vatan hizmeti başlıklı 72. Maddesi ise şöyledir:

"Vatan hizmeti her Türk' ün hakkı ve ödevidir. Bu hizmetin silahlı kuvvetlerde veya kamu kesiminde ne şekilde yerine getirileceği veya getirilmiş sayılacağı kanunla düzenlenir."

Avrupa’da 103 Yıllık Tarihi Olan Vicdani Ret İle İlgili Düzenlemeler Neler?

Vicdani Ret hakkı ile ilgili yasa taslağının Meclis Komitesi’ne taşınacağına ilişkin hükümetten gelen açıklama sonrası, BM İnsan Hakları Konseyi’nin 27 Eylül 2013 tarihinde 24/17 (A/HRC/RES/24/17) sayılı kararındaki vicdani ret ile ilgili maddeleri hatırlatarak,  Avrupa Vicdani Ret Bürosu (EBCO)’nun “Avrupa’da Vicdani Ret 2017 Yıllık Raporu” verilerine dayanan Avrupa Konseyi Üye Ülkelerinde 103 yıllık tarihi olan vicdani ret hakkı ile ilgili düzenlemeleri, zorunlu askerlik ile sivil hizmet sürelerini, devletlerin askeri harcamalarını sizler için derledik.

Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Konseyi, 27 Eylül 2013 tarihinde 24/17 (A/HRC/RES/24/17) kararındaki ilgili maddeler:

“5.Sayısı giderek artan birçok Devletin sadece zorunlu askerlik hizmetine değil gönüllü askerlik hizmetine de vicdani ret hakkını tanıdığını göz önünde bulundurur ve Devletleri askerlik hizmeti öncesi, askerlik hizmeti sırasında ve askerlik hizmetinden sonra yapılacak vicdani ret başvurularını kabul etmeleri yönünde teşvik eder;

8.Böylesi mekanizmaları olmayan Devletlerin, askerlik hizmetine vicdani rettin vaka bazında gerçekliğinin belirlenmesiyle ilgili bağımsız ve tarafsız karar verme mekanizmaları kurmaya yönelik çağrıda bulunur ve bunu yaparken, belli başlı inançların özü temeline vicdani retçiler arasında ayrım yapmama zorunluluğunu hesaba katar.

9.Zorunlu askerlik hizmetinin bulunduğu Devletleri, vicdani retçilere, vicdani ret sebeplerine uygun, askeri olmayan, kamusal yarar için ve cezalandırıcı olmayan çeşitli alternatif sivil hizmet seçenekleri sunma yönünde ısrarla teşvik eder.

12.Vicdani retçilerin hizmet şartları ve ekonomik, sosyal, kültürel, medeni ve siyasi haklarıyla alakalı olarak Devletlerin, gerek yasal olarak gerek uygulamada, vicdani retçilere karşı ayrım yapmaması gerektiğinin vurgular.”

Zorunlu askerlik ve sivil hizmet süreleri ve oranları

Ülke                    Askerlik Süresi   Sivil Hizmet Süresi     Sivil Hizmet Süresinin Askerlik Süresine Oranı

Danimarka                     4                                              4                                              1

Avusturya                       6                                              9                                             1.5

Finlandiya                      5.5                                          11.5                                        2.09

Estonya                           8                                              8                                              1

İsviçre                             260 gün                                390 gün                                1.5

Yunanistan                     9                                              15                                           1.7

Norveç                             12                                           vicdani retçilerden sivil hizmet istenmiyor

Turkiye                            12                                           alernatif sivil hizmet bulunmamaktadır

Moldova                          12                                           12                                           1

Ukrayna                          12                                           18                                           1.5

Rusya                               12                                          18                                           1.5

Gürcistan                        12                                           24                                           2

Kıbrıs Cum.                    14                                           19                                           1.4

Azerbaycan                    18                                           alernatif sivil hizmet bulunmamaktadır

Beyaz Rusya                  18                                           27                                           1.5

Ermenistan                   24                                           36                                           1.5

Zorunlu askerlerin sayısı  ve oranı

ÜLKE                      SİLAHLI KUVVETLERİN TOPLAM SAYISI   ZORUNLU ASKERLER       ORAN

Kıbrıs¹                                   12.000                                                                   10.700                   89.2%

İsviçre                                   20.950                                                                  17.600                   84.0%

Finlandiya                            22.200                                                                   13.650                   61.5%

Estonya                                6.400                                                                     3.200                     50.0%

Moldovya²                          5.150                                                                     2.200                     42.7%

Ermenistan                         44.800                                                                  18.950                   42.0%

Rusya³                                  831.000                                                                 303.230                 38.0%

Norveç                                  24.950                                                                   8.600                     34.5%

Yunanistan                          142.950                                                                 48.550                   33.9%

Gürcistan⁴                           20.650                                                                   4.050                     19.6%

Danimarka                          16.600                                                                   1.250⁵                    7.3%

¹  Sadece Kıbrıs Cumhuriyeti. Kuzeyde zorunlu askerlik yapanların sayısı bilinmemektedir.

² Sadece hükümet kontrolündeki bölgede.

³  Zorunlu askerlik yapanların sayısı 2013 tarihli “Vatandaş, Ordu, Hukuk”un tahmini verileridir. ( “2017 Askeri Balans” Rusya Federasyonu’nun zorunlu asker sayısını vermemektedir.)

⁴ Sadece hükümetin kontrolündeki bölge.

⁵2015 rakamı

Avrupa Konseyi ülkelerinin askeri hizmette vicdani ret hakkının ilk tanınması

Yıl (sırayla)                                           Ülke                                       Kanun Hükmü

1916                                                       Birleşik Krallık                     Askerlik Hizmeti Yasası.

1917                                                       Danimarka                          Alternatif Hizmet Yasası.

1920                                                       İsveç                                      Alternatif Hizmet Yasası.

1922                                                       Hollanda                              Anayasal Değişiklik

1922                                                       Norveç                                 Sivil Zorunlu Çalışanlar Yasası

1931                                                       Finlandiya                            Alternatif Hizmet Yasası

1949                                                       Almanya                              Grundgesetz’te prensipte anlaşılan Almanya Federal        Cumhuriyeti’nin “Temel Yasa”sı 4. Maddesi.  Alman Demokratik Cumhuriyeti’nde ilk uygulama 1964’te.

1955                                                       Avusturya                           Ulusal Hizmet Yasası

1963                                                       Fransa                                   Yasa No. 1255/63

1963                                                       Lüksemburg                       23 Temmuz Yasası 8. Madde

1964                                                       Belçika                                  3 Haziran Yasası

1972                                                       Italya                                     Yasa No. 772/1972

1976                                                       Portekiz                                Anayasa Madde 41

1978                                                       İspanya                                Anayasa

1988                                                       Polonya                                Anayasa Madde 85

1989                                                       Macaristan                          Anayasa Madde 70

1990                                                       Hırvatistan                          Anatasa Madde 47.2

1990                                                       Latviya                                  Latviya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Yedek Hizmet Yasası

1990                                                       Litvanya                               Litvanya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Alternatif Hizmet Yasası

1991                                                       Bulgaristan                          Anayasa Madde 59.2

1991                                                       Estonya                                Anayasa Madde 124

1992                                                       Moldovya                            Alternatif Hizmet Yasası No. 633/91

1992                                                       Kıbrıs Cumhuriyeti           Ulusal Muhafız Yasası No. 2/1992

1992                                                       Çekoslovakya                    Sivil Hizmet Yasası No.18/1992 – şimdi Çekya ve Slovakya

1992                                                       Gürcistan                             Askeri Hizmet Yasası Madde 12

1992                                                       Sırbistan ve Karadağ       Anayasa Madde 58 – Karadağ 2006’da bağımsızlığını kazandı.

1992                                                       Slovenya                              Anayasa

1993                                                       Rusya Federasyonu        Anayasa Madde 59.3

1994                                                       Beyaz Rusya                       Anayasa Madde 57. İlk Alternatif Hizmet Yasası 2015’te.

1995                                                       Azerbaycan                        Anayasa Madde 76

1996                                                       Bosna Hersek                    paralel Savunma Yasaları Federasyon ve Sırp Cumhuriyeti’nde

1996                                                       Romanya                             Yasa No. 46/1996, Madde 4

1996                                                       İsviçre                                   Sivil Hizmet Yasası

1996                                                       Ukrayna                               Anayasa, Madde 35.3

1997                                                       Yunanistan                          Yasa No. 2510/97

1998                                                       Arnavutluk                          Anayasa Madde 166

2001                                                       Makedonya (FYR)            Savunma Yasası, Madde 8

2003                                                       Ermenistan                         Alternatif Hizmet Yasası

Avrupa Konseyi bölgesindeki devletlerin zorunlu askerliği kaldırma yılları

ÜLKE                                                                      Yıl (sırayla)

Birleşik Krallık                                                     1963

Lüksemburg                                                         1969

Belçika                                                                   1995

Hollanda                                                               1996

Fransa                                                                   2001

İspanya                                                                 2001

Slovenya                                                              2003

Çekya*                                                                  2004

Italya                                                                     2004

Portekizu                                                             2004

Slovakya                                                              2004

Macaristan                                                          2005

Bosna Hersek                                                     2005

Karadağ                                                                2006

Romanya                                                             2006

Bulgaristan                                                          2007

Latviya                                                                  2007

Makedonya (eski Yugoslav Cumhuriyeti)     2007

Hırvatistan                                                          2008

Litvanya                                                               2009

Polanya                                                                2009

Arnavutluk                                                          2010

İsveç                                                                      2010

Sırbistan                                                               2011

Almanya                                                              2011

Ukrayna                                                               2012

Gürcistan                                                             2016

*Çek Cumhuriyeti ismini 2016’da konvansiyonel kısa ismi Çekya olarak değiştirdi.

2016’da dünyanın 15 en büyük savunma bütçesi (Amerikan doları)

ÜLKE                                     HARCAMA MİLYAR US DOLAR

ABD                                       604.5

ÇİN                                         145.0

RUSYA                                  58.9

SUUDİ ARABİSTAN          56.9

İNGİLTERE                           52.5

HİNDİSTAN                         51.1

JAPONYA                             47.3

FRANSA                                47.2

ALMANYA                           38.3

GÜNEY KORE                     33.8

AVUSTURALYA                  24.2

İTALYA                                  23.5

BREZİLYA                             22.3

İSRAİL                                   19.0

IRAK                                      18.1

Avrupa Konseyi’ndeki devletlerin askeri harcamaları

Ülke           Askeri Harcama Milyon € 2016       2015’ten % değişiklik      kişi başı €     GSYİH %

Arnavutluk           165                                                         +10,8%                      56,7                   1,2%

Ermenistan          485                                                         -3,6%                         160,2                 4,0%

Avusturya              3.215                                                     +12,8%                       375,5                 0,7%

Azerbaycan           1.549                                                     -54,4%                         156,9                 4,0%

Beyaz Rusya         671                                                         -17,5%                         168,7                1,3%

Belçika                4.565                                                     -2,5%                          401,6                0,9%

Bosna Hersek    185                                                         +1,4%                            48,6                   1,0%

Bulgaristan         849                                                         +14,4%                       119,8                1,5%

Hırvatistan         780                                                         -8,1%                          184,8                1,4%

Kıbrıs Cumhuriyeti    396                                                        -0,3%                          336,8                1,8%

Çekya                   2.197                                                     +9,9%                        208,4                 1,0%

Danimarka         3.948                                                     +1,5%                        694,0                 1,2%

Estonya               564                                                         +9,9%                        431,3                 2,1%

Finlandiya          3.647                                                     +9,0%                        660,5                 1,4%

Fransa                 62.635                                                   +9,6%                        968,9                 2,3%

Gürcistan            354                                                         -3,7%                         37,3                    2,2%

Almanya              46.143                                                   +4,2%                        572,3                 1,2%

Yunanistan         5.588                                                     -2,2%                         512,0                 2,6%

Macaristan         1.409                                                     +22,6%                       143,6                 1,0%

İrlanda                1.123                                                    +0,4%                        238,2                 0,3%

İtalya                    31.386                                                   +17,2%                      525,2                 1,5%

Latviya                 457                                                         +42,3%                     233,9                 1,5%

Litvanya              715                                                         +34,9%                       250,9                1,5%

Lüksemburg        331                                                         -3,0%                          573,9                0,5%

Makedonya FYR     119                                                         -1,4%                            57,3                   1,0%

Malta                65                                                           +3,0%                         154,1                0,6%

Moldovya     33                                                           +28,6%                        8,2                    0,4%

Karadağ           75                                                           +3,6%                         120,6                1,6%

Hollanda       10.396                                                   +4,3%                          612,5               1,2%

Norveç              6.739                                                     +1,7%                          1.278,7            1,6%

Polanya          10.495                                                   -10,7%                         272,0              2,0%

Portekiz         4.230                                                     +2,2%                          410,7               1,8%

Romanya           3.107                                                     +11,4%                          160,5               1,5%

Rusya               77.804                                                   +4,3%                             542,8               5,3%

Sırbistan        798                                                         -1,9%                           90,6 1,9%

Slovakya          1.163                                                     +6,4%                            214,4                1,1%

Slovenya          454                                                         -0,7%                          219,6                0,9%

İspanya             16.734                                                   +5,6%                         363,5                1,2%

İsveç                    5.977                                                    -1,1%                           607,0               1,0%

İsviçre                5.258                                                    -1,9%                           627,9               0,7%

Birleşik Krallık    54.216                                                   -13,0%                        832,9               1,9%

Ukrayna                3.846                                                     -5,5%                           86,3                 3,8%