VENEZUELA’DAKİ SON KRİZ HAKKINDA 5 SORU 5 CEVAP

Maduro’yu koltuğundan etme mücadelesinin son adımı olarak patlak veren gösterilerde, Guaido destekçileri güvenlik güçlerinin üzerine taşlarla saldırırken, güvenlik güçlerininse protestocuların üzerine panzer sürdüğü görüldü.

Maduro 2013’te, o dönem gelişmekte olan petrole bağımlı ekonominin yoksul halkın yararı için kullanıldığı halkçı bir hareket başlatan eski asker Hugo Chavez’in ölümünün ardından devlet başkanlığına seçilmişti.

Venezuela’daki politik kargaşanın temel nedeni siyasi olsa da ortada ırksal bir unsur da var. Uzun süredir orta sınıf ve elitlerden oy alan muhalif Venezuela partilerinin açık tenli destekçileri hem Maduro hem de Chavez’in ırksal kökenleriyle alay ediyor.

Diğer yandan ABD’nin, petrolünü satın alırken bile Venezuela’nın yönetimiyle netameli bir ilişkisi oldu.  

Son protestoların arkasında ne var?

Maduro 10 Ocak’ta 2. dönem devlet başkanlığı için yemin etti ancak çoğu Latin Amerika ülkesi, ABD ve Kanada, Maduro hükümetini gayrimeşru ilan etti. Muhalefetin bir kısmı başkanlık seçimlerini kasten boykot etmişti. Batılı ülkelerin çoğu seçimin adil olmadığını iddia ederken bazı bağımsız gözlemcilerse aksini savundu. Muhalefetin kontrolündeki Meclis'in Başkanı Guaido 23 Ocak’ta kendini geçici başkan ilan etti. ABD onu tanıdı, aralarında Kanada, Brezilya, Arjantin ve Kolombiya’nın da bulunduğu onlarca ülke de aynısını yaptı. Rusya, Çin ve Meksika’ysa Maduro’yu tanımaya devam etti.

Peki ya halk?

Son kargaşadan önce bile çoğu Venezuelalı temel gereksinimlerine ve gıda malzemelerine ulaşmak için mücadele ediyordu. Hükümet, yüksek enflasyon, yolsuzluk ve petrol fiyatlarındaki düşüş gibi zorlu sorunlarla karşı karşıya kaldı. Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF) gibi kuruluşlar çocukların giderek daha fazla yetersiz beslendiği konusunda uyarıda bulundu. Pek çok kuruluş, hükümet destekçisi olmayanların yiyecek yardımı almakta zorlandığını öne sürdü. Birleşmiş Milletler (BM) 3 milyondan fazla kişinin Venezuela’yı terk ettiğini belirtti.

ABD neden müdahil oluyor?

ABD, Nikaragua’dan Şili’ye kadar pek çok Latin Amerika ülkesinin iç işlerine müdahale etme konusunda uzun bir geçmişe sahip. II. Dünya Savaşı’nın sona ermesinden bu yana sosyalist ya da demokratik şekilde seçilmiş sol hükümetlerdense sağcı askeri rejimleri defalarca destekledi. Bugün ABD, Latin Amerika’yı kendi arka bahçesi gibi görüyor ve Rusya ve Çin gibi ülkelerin buradaki çıkarlarını geliştirmesine karşı çıkıyor.

Venezuela, 296,5 milyar varille dünyanın kanıtlanmış en geniş petrol rezervine sahip. Petrol endüstrisi 1976’da kamulaştırıldı ve devlet tarafından işletilen Petroleos de Venezuela (PDVSA) kuruldu. Petrol üretimi, Chavez’in 1998’de ilk kez iktidara gelmesinden bu yana 3’te 2 oranında azaldı. ABD, Maduro’nın üzerine fazladan bir baskı kurmak amacıyla Ocak’ta PDVSA’yı hedef alarak yaptırımlarını genişletti.  

Eski FBI temsilcisi Andrew McCabe’in bu yılın başlarında yayımlanan kitabına göre, Trump’ın 2017’de istihbarat yetkililerine ABD’yle Venezuela’nın neden savaşta olmadığını sordu. Kitaba göre Trump, “Savaşmamız gereken ülke bu. Bütün petrole sahipler ve tam arka kapımızdalar” dedi.

Maduro ne kadar güvende?

Maduro için en önemli şey, askeriyenin ve üst düzey üyelerini kendi atadığı güvenlik güçlerinin desteğini kaybetmemek. Maduro’ya desteklerini çekerek kazanacakları bir şey olmadığına inandıkları sürece devlet başkanına sadık kalacaklardır. Bu da, onlara ve ailelerine yeni bir hükümet altında tasfiye edilmeyeceklerine dair güvence vermek anlamına geliyor.

Peki ya müzakereler?

Avrupa Birliği, Uruguay, Ekvador ve Kosta Rika’nın başı çektiği ulusalararası bir girişim aylar boyunca yeni seçimler için müzakerede bulundu.

Uluslararası İletişim Grubu, Karakas'a 2 tarafla da görüşmeleri için temsilciler gönderdi ancak bu girişimin etkisi sınırlı oldu. Krizde arabuluculuk etmeyi amaçlayan ve Latin Amerika uluslarından oluşan bir başka uluslararası kuruluş Lima Grubu, Guaido’yu destekledi.

Salı günü yayımlanan ve Arjantin, Brezilya, Kanada, Şili, Kolombiya, Kosto Rika, Guatemala, Honduras, Panama, Paraguay ve Peru’nun imzasını taşıyan bir açıklama, Venezuela ordusunu “Venezuela halkına zulmeden gayrimeşru rejimin enstrümanı olmaya” bir son vermeye çağırdı.