UZMANLAR YANITLADI: YAPAY TATLANDIRICILAR ŞEKERDEN DAHA MI SAĞLIKLI?

Bilim insanlarının bilgi teyiti yaptığı Metafact'te bir karşılaştırmada bulunan 8 uzmandan 5'i yapay tatlandırıcıların şekerden daha sağlıklı olduğunu düşünüyor.

İlk yapay tatlandırıcı sakarin, 1879'da Johns Hopkins Üniversitesi'nde profesör olan Ira Remsen tarafından kazara keşfedilmişti.

Bugünlerde yapay tatlandırıcılar, devasa yiyecek ve içecek pazarının merkezinde yer alıyor. Bunlar sadece ucuz olduğu için değil, aynı zamanda obezite tehdidi ve bununla ilişkili sağlık sorunlarıyla mücadeledeki potansiyel rolü sebebiyle insanları cezbediyor.

Örneğin şekerden 200 kat daha tatlı sakarin, sıfır kaloriye sahip. Peki bu, şekerleri yapay tatlandırıcılarla değiştirmemiz gerektiği anlamına mı geliyor? Yoksa dikkate alınması gereken daha fazla faktör mü var?

Yapay tatlandırıcı ve kanser

Yapay tatlandırıcıların kanserle bir bağlantısı olduğuna ilişkin bir görüş mevcut. Bu endişeler, sakarinle beslenen sıçanların mesane kanseri olduğunu gösteren 1978 tarihli bir çalışmadan doğuyor. Öte yandan, bu durumun sadece sıçanlarda ortaya çıktığı ve sakarinin insanlarda kansere yol açmadığı ortaya kondu.

Sadece sakarin değil, ABD Gıda ve İlaç Dairesi ve Avrupa Birliği'nin onayladığı bütün yapay tatlandırıcılar hem hayvanlarla hem de insanlardan toplanan verilerle test edildi. Yani onaylanmış yapay tatlandırıcıların hiçbirinin kanserle bağlantısı yok.

Yapay tatlandırıcılar kilo vermeyi sağlar mı?

Fazla şeker tüketiminin sağlığı kötü etkilediği pek çok kez kanıtlandı. Özellikle şekerli içecekler kilo almaya, metabolik hastalıklara ve tip 2 diyabete sebebiyet verebiliyor. Dolayısıyla birçok kişi, şeker yerine kalorisiz tatlandırıcılar kullanmanın kilo vermeyi sağlayabileceğini düşünüyor.

Ancak 2018'de 56 farklı çalışmanın sonuçlarını inceleyen bir meta analiz, yapay tatlandırıcı kullanan kişilerin çoğu durumda şeker kullananlara göre kilo vermede daha iyi olmadığını göstermişti. Öte yandan tatlandırıcıya geçen aşırı kilolu veya obez bireylerin, şeker yiyenlere göre daha fazla kilo verdiği tespit edilmişti.

Yapılan diğer araştırmalar da şekerden tatlandırıcıya geçişin, kilo vermede olumlu etkisinin çok az olduğunu göstermişti. Uzmanlar bu konuda net bir sonuca varılamamasının, deneylerin karmaşıklığından kaynaklandığını düşünüyor. Zira pek çok farklı tatlandırıcı türü var ve her biri kilo vermede farklı etkilere sahip.

Bir diğer sebepse beslenme düzenindeki diğer değişikliklerin tatlandırıcıya geçişin sonuçlarını etkilemesi. Biyokimyager Dr. Kireon Rooney, tatlandırıcıların diğer gıdalarla birlikte tüketilmesinin, vücuttaki enerjiyi etkileyebileceğini düşünüyor.

Bununla birlikte beslenme uzmanı Cornelie Nienaber-Rousseau ise, tatlandırıcıların "iştahı artırabileceğini, yiyecek arama isteğini tetikleyebileceğini ve şekere duyulan özlemi nüksettirebileceğini" ve dolayısıyla bazı kişilerin kilo alabileceğini belirtti.

Obezite krizine sihirli değnek yok

Beslenme, diyabet ve obezite uzmanı Jennie Brand-Miller, düşük kalorili tatlandırıcıların popülaritesine ve her yerde bulunmasına rağmen, obezite ve aşırı kilo prevalansının (yaygınlık) son 50 yılda üç katına çıktığına dikkat çekti.

Epidemiyolog Gideon Meyerowitz-Katz ise şu ifadeleri kullandı:

Yapay tatlandırıcılar… şekerle karşılaştırıldığında, bütün göstergeler yapay tatlandırıcıların muhtemelen daha iyi olduğuna işaret ediyor.

Ancak veriler, yapay tatlandırıcıların da en sağlıklı seçenek olmadığını gösteriyor. Zira hücre biyolojisi uzmanı Steven Farber, yapay tatlandırıcıların metabolik hastalıkları, obeziteyi tip 2 diyabeti ve kardiyovasküler hastalıkları artırabileceğini ve kötüleştirebileceğini belirtti. Verilerin düzenli tatlandırıcı kullanımının vücut kitle endeksinde ve kardiyometabolik risklerde artışa sebep olabildiğini gösterdiğini sözlerine ekledi.

Independent Türkçe, Science Alert, Metafact

Derleyen: Uğurcan Yıldız