TEMEL DİJİTAL BECERİLER: TÜRKİYE AB’NİN ÇOK GERİSİNDE; BİLGİ VE VERİ OKURYAZARLIĞINDA SONDAN ÜÇÜNCÜ

TÜİK verilerine göre 2023 yılında evden internete erişim imkanı olan hanelerin oranı yüzde 96 oldu. İnternet kullanım oranı da 16-74 yaş grubundaki bireylerde yüzde 87’yi aştı. Her dört kişiden üçü de (yüzde 74) e-devlet kullandı.

Peki, dijital becerileriniz ne durumda? AB'nin resmi verilerine göre Türkiye’de dijital yetkinlik hayli düşük. 

Genel temel dijital beceri oranı AB’de oran yüzde 56 iken Türkiye’de yüzde 33. Türkiye “bilgi ve veri okuryazarlığı”nda Avrupa’da sondan üçüncü durumda.

Halkın neredeyse yarısının dijital güvenlik becerisi yok

Genel dijital beceriler ne demek? 

Bu kavram beş alanı kapsıyor:

1. Bilgi ve veri okuryazarlığı becerileri,
2. İletişim ve işbirliği becerileri
3. Dijital içerik oluşturma becerileri
4. Güvenlik becerileri
5. Sorun çözme becerileri.

Dijital yetkinlik şu anlama geliyor: a) Bilgi ihtiyaçlarını ifade etmek, dijital veri, bilgi ve içeriği bulmak ve almak. b) Kaynağın ve içeriğinin uygunluğunu değerlendirmek. c) Dijital veri, bilgi ve içeriği depolamak, yönetmek ve düzenlemek. d)

Bilgi ve veri okuryazarlığı becerileri

5 alanı kapsayan “genel dijital beceri”de temel veya temel üstü yetkinliğe sahip kişilerin oranı Türkiye’de üç kişide bir. Türkiye yüzde 33’lük beceri oranı ile 32 Avrupa ülkesi içinde sondan üçüncü. Zirvede yüzde 83 ile Hollanda var. Ardından Finlandiya (yüzde 82) ve Norveç (yüzde 81) geliyor.

Türkiye’den daha düşük orana sahip ülkeler ise Sırbistan (yüzde 33) ve Romanya (yüzde 28).

Bilgi ve veri okuryazarlığında Türkiye sondan üçüncü

Bilgi ve veri okuryazarlığı beceri oranı Türkiye’de yüzde 74; AB ortalaması ise yüzde 82. Türkiye bu alanda yine sondan üçüncü. Ancak ortalaması daha yüksek.

Zirvede Nordik ülkeler dikkat çekiyor. Norveç, Hollanda, Finlandiya ve Danimarka var. Bu ülkelerde bilgi ve veri okuryazarlığı becerisi yüzde 95’ün üzerinde.

TÜİK’in açıkladığı ekonomi verileri muhalefet tarafından gerçek olmadığı yönünde eleştiriliyor. Bu anlamda bilgi ve veri okuryazarlığı beceri oranında Türkiye’nin sonlarda yer alması dikkat çekiyor.

Bilgi ve veri okuryazarlığı becerilerini hesaplamak için kullanılan faaliyetler:

• Mallar veya hizmetler hakkında bilgi bulma
• Sağlıkla ilgili bilgi arama
• Çevrimiçi haber sitelerini, gazeteleri veya haber dergilerini okuma
• Çevrimiçi bilgi ve kaynaklarının doğruluğunu kontrol etme ile ilgili faaliyetler
• Doğrulama platformları mücadele ediyor

Türkiye’de sosyal medyada sık sık yalan ve yanlış içerik paylaşılıyor. Bunlar kontrol edilmeden paylaşıldığı için kısa sürede çok geniş kitlelere yayılıyor. Başta siyasetçiler olmak üzere gazeteci ve akademisyenlerin de yalan veya yanlış içerikleri kontrol etmeden paylaştığı görülüyor. Teyit ve Doğruluk Payı gibi doğrulama platformları bu konuda çalışmalar yapıyor. Anadolu Ajansı ve İletişim Başkanlığı bünyesindeki Dezenformasyon Mücadele Merkezi de doğrulama faaliyetleri gerçekleştiriyor.

Halkın neredeyse yarısının dijital güvenlik becerisi yok

Dijital güvenlik becerisi şunları içeriyor: Dijital ortamlarda cihazları, içeriği, kişisel verileri ve mahremiyeti korumak; fiziksel ve psikolojik sağlığı korumak ve sosyal refah ve sosyal içerme için dijital teknolojilerin farkında olmak; dijital teknolojilerin ve kullanımlarının çevresel etkilerinin farkında olmak.

AB’de dijital güvenlik becerisi yüzde 70 iken Türkiye’de yüzde 53.

Zirvede yine Nordik ülkeleri ve Hollanda var. Türkiye’den daha kötü olan ülkeler ise Romanya, Bulgaristan ve Sırbistan.

Türkiye’de sık sık telefon ve internet üzerinden dolandırıcılık olayları gündeme geliyor.

Güvenlik becerisini hesaplamak için kullanılan faaliyetler:

• Katılımcının kişisel verilerini sağladığı web sitesinin güvenli olup olmadığını kontrol ederek kendi kişisel verilerine erişimi yönetmek
• Kişisel verileri sağlamadan önce gizlilik beyanlarını okuyarak kendi kişisel verilerine erişimi yönetme
• Kendi coğrafi konumuna erişimi kısıtlayarak veya reddederek kendi kişisel verilerine erişimi yönetme
• Sosyal ağ sitelerindeki veya paylaşılan çevrimiçi depolama alanlarındaki profil veya içeriğe erişimi sınırlandırarak kendi kişisel verilerine erişimi yönetme
• Kişisel verilerin reklam amaçlı kullanımına izin vermeyerek kendi kişisel verilerine erişimi yönetme
• Katılımcı cihazlardan herhangi birinde çerezleri önlemek veya sınırlamak için kendi internet tarayıcısındaki ayarları değiştirme

Sorun çözme becerisi

Türkiye sorun çözme becerisinde yüzde 69 ile sondan üçüncü. AB’de ise bu oran yüzde 83. Diğer alanlarda iyi durumdaki Nordik ülkeler ve Hollanda sorun çözme becerisinde de çok iyi durumda.

Problem çözme becerilerini hesaplamak için kullanılan faaliyetler:

• Yazılım veya uygulama indirme veya yükleme
• Yazılım, uygulama veya cihaz ayarlarını değiştirme
• Çevrimiçi satın alımlar
• Çevrimiçi satış
• Kullanılan çevrimiçi öğrenme kaynakları
• İnternet bankacılığı
• İş aramak veya iş başvurusu göndermek

Dijital içerik oluşturma becerisinde ise Türkiye yüzde 42 ile sondan ikinci sırada. AB ortalaması ise yüzde 68.