COVID-19 AŞISI DAMAR TIKANIKLIĞINA YOL AÇIYOR MU

Tüm dünyayı kasıp kavuran COVID-19 hastalığından korunmanın başlıca yolu aşı olmaktan geçiyor. Ancak yan etkilerinden çekinip aşıya karşı olanların sayısı da az değil. Aşıyla ilgili sıkça dile getirilen endişelerin başında ise damar tıkanıklığı ve kan pıhtısı oluşması riski dile getiriliyor. Peki COVID-19 aşısı damar tıkanıklığına yol açıyor mu?

COVID-19 aşılarının damar içinde pıhtıya ve Derin Venöz Tromboz'a (DVT) yol açma riskinin son derece düşük olduğunu belirten Kalp ve Damar Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Semih Barlas konunun detaylarını rakamlarla anlattı…

DERİN VENÖZ TROMBOZ (DVT) NEDİR?

Derin Venöz Tromboz (DVT), vücudumuzdaki damarların içinde oluşan bir kan pıhtısının yol açtığı çok ciddi bir durumdur. Bu pıhtı hangi nedenle gelişmiş olursa olsun, bacaktaki derin venleri (ana toplardamarları) tıkadığı anda, kan dolaşımını engelleyecek bir sürece yol açar. Bulunduğu yerden koparsa, gidebileceği en tehlikeli hedef akciğerdir. Buna Pulmoner Emboli adı verilir. Bacak veya kolda yer alan derin venlerdeki pıhtının akciğer damarlarını tıkamaya başlaması, yaşamı tehdit eden bir sağlık sorunudur.

COVID-19 ASLINDA BİR DAMAR HASTALIĞI SEYRİ İZLİYOR

Çoğu insan, COVID-19'u bir solunum hastalığı olarak biliyor. Oysa ki COVID, gerçek bir damar hastalığı gibi seyir izliyor. COVID-19'un akciğerlere verdiği zarar, vücudumuzdaki damarların en iç katmanını oluşturan 'endotel hücreleri'ne saldırması ile gerçekleşiyor. COVID-19 virüsünde bulunan bir protein, 'ACE 2 Reseptörü' adı verilen bir yapıya bağlanıyor. Bu yapı, vücudumuzdaki arter (atardamar) ile venlerde (toplardamar) bulunuyor. Bu bağlanma hücre yıkımını başlatıp, akciğer harabiyeti, kalp krizleri, inmeler, Derin Venöz Tromboz-DVT'ye yol açan damar içi kan pıhtılarını doğurabiliyor. Bu doğrultuda sıkça sorulan soruların odağında DVT var ve bu sorunun aşıya bağlı olarak gelişip gelişmeyeceği merak ediliyor.

COVID-19 AŞISI DVT RİSKİNİ ARTIRIR MI?

DVT ciddi ve göz ardı edilmemesi gereken bir sorun olmasına karşın, COVID-19 aşılarının damar içinde pıhtıya ve DVT'ye yol açma riski son derece düşük. Yapılan bir çalışmaya göre, 18-49 yaş arasındaki kadınlarda 1 milyon aşılanmada 7 kişide damar içi pıhtı görülürken, 50 ve daha ileri yaştaki kadınlarda ise bu oran 1 milyonda 0.9 olarak ortaya çıkmıştır. Bu çok nadir yan etki, aşılanmadan 6-15 gün sonra görülmüştür.

AŞI OLMAYANLARDA RİSK ÇOK DAHA YÜKSEK

Aşı sonrası DVT gelişme riski düşük olurken, aşı olmamış ve COVID geçirmekte olanlarda DVT sıklığı çok daha yüksek. 'American Journal of Medicine and Physical Rehabilitation' dergisinde yayınlanan bir çalışmada, COVID-19 hastalarında DVT sıklığı değerlendirilmiş durumda. Buna göre DVT'nin, COVID-19'un erken ve sık bir komplikasyonu olduğu artık çok iyi biliniyor. COVID-19 tanısıyla hastaneye acil yatıştan ve taburculuktan haftalar sonra da bu sorunla sık olarak karşılaşılıyor. Bu durum, COVID'in herhangi bir döneminde DVT'ye rastlanılmakta olduğunu ortaya koymuyor. Sonuç olarak, aşılanma sonrası ilk 2 haftada, aşıya bağlı çok düşük bir DVT riski bulunduğu söylenebilir ancak diğer yandan COVID ile karşılaşıldıktan sonra hastalığa bağlı DVT olasılığının çok daha yüksek olduğunu belirtmek gereklidir. Ayrıca, COVID-19 nedeniyle hayatını kaybedenlerde yapılan incelemelerde, bu hastaların ortalama yüzde 58'inde DVT saptanmıştır.

VERİLERİN SAYISAL ANLAMLARI ÖNEMLİ

Şu ana kadar elde edilmiş olan verilere göre, DVT konusunda aşının çok büyük oranda (azami risk, milyonda 7) zararsız olduğunu ortaya koyuyor. Aşısız ve COVID-19 geçirenlerde ise sayının çok daha yüksek olduğunu söylemek mümkün. COVID'e karşı, her yönden incelenmiş ve güvenilir bir ilaç henüz bulunmadığından hareketle, bugün için aşılanmanın insanları hayatta tutmak açısından tek güvence olabileceğini unutmamak gerekiyor. Her ilaç ve aşının basit veya ciddi yan etkileri olabilir, önemli olan bu yan etkilerin sayısal olarak anlamlılık gösterip göstermediğidir. Bacaklarında varisleri olan kişilerin, özellikle de COVID döneminde, bacaklarında önemsiz veya ciddi boyutta pıhtı riskini sürekli taşıdıklarını hatırlamaları ve bunların tedavisini ihmal etmemeleri önerilen yoldur.

DVT NASIL ANLAŞILIR?

Derin venlerdeki pıhtılar daha çok bacak venlerinde gelişirler. Nadir de olsa, vücudun başka yerlerinde de oluşabilirler. DVT gelişen hastaların yarısı bu durumu fark ederken, diğer yarısı ise sorunu sessiz atlatabilirler. Bu nedenle de, bacaklarında bir toplardamar hastalığı olan varisleri bulunan kişiler, aşılanma konusunda daha fazla endişe ifade etmektedirler. Pıhtının bulunduğu yere göre belirtiler farklılık gösterebilir. Bacaklarda DVT geliştiğinde, uzuvda şişlik, kramp, ayak/bilekte ağrı, dokunmakla ilgili bölgenin cilt ısısında hafif artış veya kızarıklık, yürüme güçlüğü görülebilir. Üst vücut yarısında DVT daha nadirdir. Ama bacaklarda olduğu gibi, sessizce atlatılabileceği gibi, boyun veya omuz ağrısı, elde veya kolda şişlik, ciltte morluk, kol hareketleri ile gelen ağrı, ellerde zayıflık hissi fark edilebilir.