YENİ BİR SİVİL İNİSİYATİF: ARCHİS INTERVENTİONS_CYPRUS

Prof.Dr. Şebnem Hoşkara Doğu Akdeniz Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Dekanı & Kentsel Araştırma ve Geliştirme Merkezi (Kent-AG) Başkanı & Mimarlık Bölümü Öğretim Üyesi   Sivil toplum kuruluşları, pek çok toplumsal konu ile görüş üretmek, sorunları tespit edip çözüm arayışlarına gitmek gibi temel hedeflerle kurulurlar. Kuşkusuz ki, yapılaşmış çevrenin gelişmesi, korunması gibi hedeflerle kurulmuş olan sivil inisiyatifler, pek çok sorun yaşamakta olan kentsel ve kırsal alanlarımız için, yerel ve merkezi yönetimlere, halktan gelen çözümler sunmak üzere  büyük önem taşımaktadırlar. Bu bağlamda, bu hafta sizlere, Kıbrıs’ta, Kıbrıs’ta kent ve mekan kalitesi üzerine çalışmalar yapmak amacı ile kurulmuş olan görece yeni bir sivil inisiyatifi tanıtmak istiyoruz. Bu inisiyatif, Archis Interventions-Archis SEE Network (Archis Güney-Doğu Avrupa Ağı)’na bağlı olarak kurulmuş olan Archis Interventions_Cyprus adı altında çalışmalar yapmaktadır.   Mimarlar, tasarımcılar, kentsel tasarımcılar, sanatçılar, sosyologlar ve kentsel çevrelerin politik ve sosyal gelişimleriyle ilgili diğer meslek alanlarından oluşan yerel inisiyatifler tarafından kurulmuş olan; kent ve mekanın politik ve sosyal boyutlarında ortaya çıkan sorunlar üzerine çalışmalar yapan ve kar amacı gütmeyen uluslararası bir kuruluş olan Archis Interventions; güney-doğu Avrupa ve Akdeniz/Balkan ülkelerindeki kentleşme üzerine yapılmakta olan çalışmaları desteklemek üzere Archis SEE Network (Archis Güney-Doğu Avrupa Ağı) adında bir platform oluşturmuştur. Slovenya, Sırbistan, Bosna-Hersek, Bulgaristan, Makedonya, Romanya gibi ülkelerin dahil olduğu bu, “kent ve mekan odaklı sivil iletişim ve çalışma ağı”nın bir parçası olarak, Archis Interventions_Cyprus; 2010 yılında Lefkoşa’da Y. Mimar Esra Can Akbil, Mimar ve Kentsel Tasarımcı Prof.Dr. Şebnem Hoşkara (bendeniz) ve Y. Mimar Giorgos Psaltis tarafından, “sınırların ötesinden mimarlar, tasarımcılar, kentsel tasarımcılar, sanatçılar ve sosyologların katkılarıyla geliştirdiği yerel ve uluslararası ölçekte yenilikçi projelerle, katılımcı kentsel ve mekansal gelişimi hedefleyen bir inisiyatif olarak” kurulmuştur.   Archis Interventions_Cyprus, 2010 yılından bugüne, özellikle Dipkarpaz köyü ve Lefkoşa üzerine çeşitli çalışmalar yürütmektedir. Öncelikle, Kıbrıs’ta çeşitli uluslararası kuruluşların da desteğiyle başlatılmış olan ve iki-toplumu da ilgilendiren projelerin başarı-başarısızlık durumları ve bunun nedenleri konusunda bir araştırma yürüterek bir rapor ortaya çıkarmıştır. Bunun yanında, 1974 sonrası köyde kalan Kıbrıslı Rumların ve Türkiye’nin ağırlıklı olarak Kuzey ve Güneydoğu bölgelerinden gelen Türk vatandaşlarının Kıbrıs’ın kuzeyinde istisnai bir şekilde birlikte yaşadıkları özgün bir yerleşim birimi olan Dipkarpaz Köyü için uzun soluklu ve çok aşamalı bir çalışma başlatmış, ve öncelikle özgün yapısıyla Dipkarpaz’ı, Archis SEE Network (Archis Güney-Doğu Avrupa Ağı) içine dahil etmiştir. (Archis Interventions_Cyrpus’ın Dipkarpaz Projesi, bir sonraki yazımızın konusu olacaktır.)   Karpaz ve Lefkoşa için üretilmiş tüm bu çalışmaların yanında,24-25 Mayıs 2013 tarihlerinde Ledra Palas-Dayanışma Evi’nde kent ve mekan üzerine iki uluslararası etkinliğin yerel organizasyonu da gerçekleştirilmiştir. Bunlardan ilki, Kentsel Tasarım, Kentbilim, Kent Politikaları – Yeni Uzmanlık Alanları ana teması altında düzenlenmiş olan konferans ve çalıştaydır. Archis Interventions SEE Network ile Belgrad’da yer alan CAS - Centre for Advanced Studies işbirliği ile düzenlenen bu konferans ve çalıştay, mekansal tasarım disiplinlerinin yeni mekansal ve güç yapıları içerisinde ‘daha iyi bir yaşam’a dair sorumluluklarından yola çıkarak, mimarlık ve planlama eğitimini sorgulamış, yeni strateji ve yöntemlerin geliştirileceği ortak bir ağ oluşturulmasının ilk adımı olmuştur.   İkinci etkinlik ise, yine Archis Interventions SEE Network tarafından, bu kez de, FES  - Friedrich Ebert Foundation, Cyprus işbirliği ile “Çatışma Sonrası Kentsel Gelişim ve Sivil Toplumun Yaratıcı Rolü _ Post‐Conflict Development and Civic Imagination (Divided Cities)” başlığı altında düzenlenmiştir. Biliyorsunuz, savaş ve çatışma sonrası bölünmüş kentlerde sosyal ve politik problemler kentsel gelişime yön veren önemli bir faktördür. Güç odaklı kamusal mekan oluşumlarının yanında farklı ülkelerde ve şehirlerde kentin tüm kullanıcılarına yönelik mekan arayışları devam etmektedir. Bu bağlamda gerçekleştirilen söz konusu konferans ve çalıştay, Mostar (Bosna-Hersek), Mitrovica (Kosova) ve Lefkoşa (Kıbrıs) gibi örnek oluşturan mekansal deneyimlerin kentsel ölçekte kullanıcılar tarafından paylaşılmasına yönelik strateji ve etkinler geliştirilmesini hedeflemiştir. Archis İnterventions_Cyprus her iki etkinliğin de sonuç bildirilerini hazırlamış ve ARCHIS SEE web sayfasında paylaşarak uluslararası ulaşılabilirlik sağlanmıştır.   Bundan sonraki süreçte Archis Interventions_Cyprus’un öncelikli hedefi, yerel ve uluslararası ortamlarda bugüne kadar yapılmış olan tüm çalışmaları ve sonuçlarını paylaşmak; ardında da hedefleri doğrultusunda yeni projeler üretmek olacaktır.     Archis Interventions_Cyprus inisiyatifinin çalışma alanlarından biri – Dipkarpaz Köyü   Archis SEE Network’e dahil olan ülkeler (http://www.seenetwork.org)   Kentsel Tasarım, Kentbilim, Kent Politikaları Çalıştayı