"Okyanus kararması" olarak bilinen bu süreç, suyun en üst katmanındaki fiziki değişimlerin, ışığın suya nüfuz etmesini zorlaştırmasıyla yaşanıyor.

"Fotik bölge" olarak adlandırılan bu üst katman, tüm deniz yaşamının yüzde 90'ına ev sahipliği yapıyor.

Global Change Biology isimli dergide yayımlanan araştırmaya göre, 2003-2022 yılları arasında okyanusların yüzde 21'i koyulaştı.

Peki okyanuslar neden kararıyor?

Araştırma okyanus kararmasını farklı nedenlerle açıklıyor. Deniz yüzeyi sıcaklığının değişmesi ve plankton patlaması dinamiklerindeki değişim, faktörler arasında gösteriliyor.

Kararma genellikle besin açısından zengin suyun yüzeye çıktığı, kıyı kesimlerinde görülüyor. Kıyı kesimleri, yağmur sularıyla tarımsal akıntılar ile tortuları da alıyor ve bu da plankton patlamalarını besliyor.

Hangi alanlar etkileniyor?

Çalışma, okyanusun yüzde 9'undan fazlasına karşılık gelen, yaklaşık Afrika büyüklüğünde bir alanda, ışık alan derinliğin 50 metre azaldığını gösteriyor.

Yüzde 2,6'lık bir kesimdeyse azalma 100 metreye ulaşıyor.

Araştırma fotik bölgedeki azalmanın en fazla Körfez Akıntısı (Gulf Stream) sisteminin alt ve üzerindeki iki kutup bölgesinde gözlendiğini kaydediyor.

Kutup bölgeleri iklim değişikliği etkilerini en fazla yaşayan bölgeler arasında yer alıyor.

Kararma, kıyı kesimlerinde ve Baltık Denizi gibi kapalı denizlerde de yaygınlaştı.

Çalışma kararmadan açık okyanusun da etkilediğine işaret ediyor.

Aynı araştırmaya göre okyanusun tüm kesimleri kararmadı aksine bazı kesimleri daha açık renkli hale geldi.

Bilim insanlarına göre, bu tablo okyanus sistemlerinin karmaşıklığını ve su berraklığını etkileyen faktörlerin fazlalığını yansıtıyor.

Deniz yaşamı nasıl etkilenebilir?

Bu değişikliklerin kesin etkileri henüz net olmasa da bilim insanları, deniz türlerinin ve ekosistemin etkilenebileceğini savunuyor.

Deniz hayatını koruma alanında çalışan akademisyen Dr. Thomas Davies, daha önce de benzer çalışmalar yapıldığına işaret ediyor ve şöyle devam ediyor:

"Ancak bizim elde ettiğimiz sonuçlar, hayatta kalmak ve üremek için Güneş ile Ay ışığına bağımlı olan canlılar için mevcut okyanus miktarını azaltan yaygın bir kararmanın yaşandığına dair kanıtlar sağlıyor"

Suyun ışık alan üst tabakası deniz yaşamının çoğunluğuna ev sahipliği yapıyor.

Bu bölüm fitoplankton adı verilen bitki benzeri organizmaların fotosentez yaptığı yerdir.

Bu mikroskobik organizmalar besin zincirinin temelini oluşturuyor. Fotosentez için güneş ışığına ihtiyaç duyduklarından su yüzeyine yakın yerlerde bulunuyorlar.

Bu nedenle birçok deniz canlısı bol miktarda yiyeceğin bulunduğu fotik bölgelerde avlanıyor ve ürüyor.

Fitoplanktonlar ayrıca atmosferdeki oksijenin yaklaşık yarısını üretiyor. Bunlar karbon döngüsü ve okyanus yaşamı için kritik öneme sahip.

'Gerçek bir endişe nedeni'

Dr. Davies, okyanus kararmasının, soluduğumuz havayı, yediğimiz balıkları ve iklim değişikliğiyle mücadele yeteneğimizi etkileyebileceğini söylüyor.

Plymouth Deniz Laboratuvarı'ndan Prof. Tim Smyth, ışık ihtiyacı olan bazı deniz canlılarının yüzeye daha yakın yaşamaya başlayabileceğine işaret ediyor.

Smyth, bu durumun, yiyecek ve diğer kaynaklar için rekabeti artıracağına inanıyor.

"Bu, tüm deniz ekosisteminde temel değişikliklere yol açabilir" diyor.

Çalışma nasıl yürütüldü?

"Küresel Okyanusun Kararması" adlı çalışma için araştırmacılar, gelişmiş okyanus modellemesiyle birlikte yaklaşık yirmi yıllık uydu verilerini analiz ettiler.

Küresel okyanus alanlarını 9 kilometrelik piksellere bölen NASA'nın Ocean Colour Web verileri, araştırmacıların her piksel için okyanus yüzeyindeki değişiklikleri izlemesine olanak tanıdı.

Deniz suyundaki ışığı ölçmek için tasarlanan algoritma, işaretlenen alanlarda fotik bölgenin derinliğini tahmin etmek için kullanıldı.

Güneş ve Ay ışığı modellemeleri, ışık koşullarındaki gece-gündüz değişikliklerinin, deniz canlılarını nasıl etkileyebileceğini araştırmak için de kullanıldı.

Çalışma, gece vakti ışık seviyelerindeki değişikliklerin gündüz vaktine göre daha küçük olduğunu, ancak yine de ekolojik olarak önemli olduklarını buldu.