YAKIN DOĞU ÜNİVERSİTESİ ÖĞRETİM ELEMANLARI BAĞDAT HANIM İLE HAFIZ HİKÂYESİ’NİN EPİZOT İNCELEMESİNİ YAPTI

Yakın Doğu Üniversitesi Türkçe Öğretmenliği Bölümü öğretim üyeleri Doç. Dr. Mustafa Yeniasır ile Doç. Dr. Burak Gökbulut, Türk dünyasının farklı coğrafyalarından bilim insanlarının davet edildiği II. Uluslararası Develi-Âşık Seyrani ve Türk Kültürü Kongresi’nde Yakın Doğu Üniversitesini temsil ettiler.

Yakın Doğu Üniversitesi Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü’nden verilen bilgiye göre, Doç. Dr. Mustafa Yeniasır ile Doç. Dr. Burak Gökbulut kongrede,  “Âşık Şeref Taşlıova’nın Bağdat Hanım ile Hafız Hikâyesi”nde Yer Alan Ara Sözlerin, Epizotların ve Folklorik Unsurların İncelemesi” isimli bildiriyi sundular. Yapılan sunumda, kahramanların aileleri, kahramanın doğumu, kahramana ad verilmesi, eğitimi, aşık olması, kız isteme ve nişanlanma, engelleme ve sonuçları ile hikayelerde ön plana çıkan sosyo-kültürel yapılar anlatıldı.

Hikâyelerde Türkmen Epizot Yapısına Yer Verildi…

Kongrede sunulan Âşık Şeref Taşlıova’nın tasnifi Bağdat Hanım ile Hafız Hikâyesi’nin değerlendirildiği çalışmada ilginç ve önemli sonuçlar elde edildi. Çalışmada yer alan epizotlara bakıldığında bunların “Kahramanların Aileleri, Kahramanın Doğumu, Kahramana Ad Verilmesi, Kahramanın Eğitimi, Kahramanların Âşık Olmaları, Kız İsteme ve Nişanlanma, Engelleme ve Sonuç” epizotları olduğu tespit edildi. Bu epizotlar Alptekin çalışmasında belirttiği ve Türkmen’in Tahir ile Zühre kitabında belirlediği epizot yapısıyla benzerlikleri içerdiği gibi farklılıkları da içeriyor. Türkmen’in çalışmasında yer alan sürgüne gitme, sürgünden dönüş ve sevgilinin başka biriyle evlendirilmek istenmesi epizotları bu hikâyede bulunmuyor. Bunun yanında incelenen hikâyede “kız isteme ve nişanlanma” epizotu da Türkmen’in epizot yapısında yer almıyor. Kahramanların doğumu epizotunda ise klasik hikâye yapısından farklı olarak kahramanların ailelerin birlikte çare aramaya çıkmadıkları ve derviş yardımıyla çocuk sahibi olmadıkları görülüyor. Kahramanların Âşık Olmaları epizotunda ise her iki kahramanın da bade içerek âşık olduğu görülüyor.

Bunun yanında âşıkların nişan edilmelerine rağmen hikâye boyunca hiç karşılaşmamaları da diğer aşk hikâyelerinden ayrılan bir özelliktir. Bu aşk hikâyesinde temelde ortada görünen bir rakibin olmaması da ilginçtir. Rakip hikâyede iki sevgilinin ayrılmasının temel nedeni olmasına rağmen hikâyede onun adına başkaları engel oluşturmaktadır. Hikâyenin sonucunda ise mutsuz sonla biten diğer birçok halk hikâyesinde olduğu gibi erkek kahramanın öldüğü ve kız kahramanın da mezarı başında ruhunu teslim ettiği görülmektedir.

Hikâyede yer alan ara sözlere bakıldığındaysa temelde iki grup işleve sahip ara sözlerle karşılaşılmaktadır. Bunlar açıklayıcı ve öğretici ara sözler ile görüş, yorum ve eleştiriyle ilgili ara sözlerdir. Açıklayıcı ve öğretici ara sözlerde Şeref Taşlıova bazı âdetleri, gelenekleri, kelimeleri ve uygulamaları açıklamakta ve bunlarla ilgili bilgiler vermektedir. Görüş, yorum ve eleştiriyle ilgili ara sözlerde ise olaylar, kişiler ve yerlerle ilgili görüş bildirmekte ve kısa yorumlar yapmaktadır. Bu ara sözler hikâyeyi okuyan/dinleyen ile anlatan arasında bir köprü kurmakta, âşığın samimi ve içten duygularını, görüşlerini bize vermekte ve âdeta metni canlı kılmaktadır.

Sosyo-Kültürel Yapılara Yer Veriliyor…

Bağdat Hanım ile Hafız Hikâyesinde yer alan folklorik unsurlara bakıldığındaysa bunların çok çeşitli ve zengin olduğu ve anlatının ait olduğu bölgenin sosyo-kültürel yapısını okuyucuya yansıttığı söylenebilir. Burada yer alan folklorik unsurlar arasında “Motifler, Formeller, Âdet-Gelenek-Görenekler, İnançlar, Giyim-kuşam ve takı, Yiyecekler/İçecekler, Mekânlar ve Halk Edebiyatı” başlıkları yer alıyor. Çalışmasında Dede Korkut ve Âşık Garip hikâyelerini inceleyen Sarıtaş’ın da bu iki anlatmayla ilgili birçok maddi kültür unsurunu tespit ettiği görülmektedir.