UZMANLAR UYARIYOR: BU DAVRANIŞ DEĞİŞİKLİKLERİ ALZHEİMER BELİRTİSİ OLABİLİR

Hafıza kaybı, kafa karışıklığı ve yönelim bozukluğu Alzheimer hastalığının en iyi bilinen üç belirtisi. Ancak hastalığa işaret edebilecek pek çok ince davranış değişikliği de yaşanıyor. Uzmanlar hastalığın en yıkıcı semptomları başlamadan önce, hastaların davranışlarında değişiklikler olabileceğini belirtiyor.

Hastalığı araştıran bilim insanları hastaların davranışlarındaki değişiklikleri mercek altına aldı ve bu hafta hastalığın habercisi olabilecek yeni bir belirti daha eklediler. Güney Kaliforniya Üniversitesi’ndeki (USC) araştırmacılar, bir yabancıya para vermeye daha istekli olan yaşlılarda hastalık riskinin daha yüksek olduğunu buldu.

Uzmanların Alzheimer’ın habercisi olabileceğini düşündüğü davranış değişiklikleri şu şekilde:

PARA VERMEK

Son araştırmalar, para dağıtmanın potansiyel olarak Alzheimer’ın erken bir işareti olabileceğini gösteriyor. İsrail’deki USC ve Bar-Ilan Üniversitesi’nden araştırmacılar, finansal fedakarlığın hastalıkla önemli ölçüde bağlantılı olduğunu buldu.

Araştırmacılar, çalışma için 70 yaş civarında 67 yaşlı yetişkini inceledi. Her katılımcı, laboratuvar ortamında daha önce hiç tanışmadıkları başka bir kişiyle eşleştirildi ve kendileri ile diğer kişi arasında paylaşılması için 10 dolar verildi. Yaşlı katılımcılara ayrıca mevcut bilişsel durumlarını ve potansiyel Alzheimer geliştirme risklerini belirlemek için nörolojik testler yapıldı.

Araştırmacılar, hiç tanımadıkları bir kişiye daha fazla para vermek isteyenlerin daha kötü bilişsel duruma sahip olduklarını buldular ve bu kişilerde Alzheimer riskinin daha yüksek olduğunu öne sürdüler.

MİZAH ANLAYIŞINDA DEĞİŞİKLİK

University College London araştırmacıları, bu hastalığa yakalanmış kişilerin, aynı yaştaki sağlıklı yetişkinlere göre hicivli veya absürt komedi gösterileri karşısında daha çok eğlendiğini buldu.

Alzheimer ve frontotemporal demans (davranış ve dil ile ilgili sorunlara neden olan nadir bir demans türü) olan 48 kişinin arkadaşlarına ve akrabalarına, hastalıktan muzdarip kişilerin hangi komedi türlerinden hoşlandıklarına dair anketler yapıldı.

2015 yılında yayınlanan çalışma, Alzheimer hastalarının tipik demans semptomlarının başlamasından yaklaşık dokuz yıl önce kaba komedi tercih etmeye başladığını buldu. Frontotemporal demansı olan kişilerin haberlerdeki veya kişisel yaşamlarındaki trajik olaylara gülme olasılıklarının daha yüksek olduğu görüldü.

Araştırmacılar, mizahtaki değişikliklerin kesin nedenini belirlemek için daha fazla araştırmaya ihtiyaç olduğunu, ancak Alzheimer’ı geliştirdikten sonraki davranış değişikliklerinin çoğunun, beynin ön lobunun küçülmesinden kaynaklandığını söyledi.

ÖZENSİZ GİYİNMEK

Alzheimer hastaları aynı zamanda birbiriyle uyumlu giysiler seçmekte ve yardımsız bırakıldığında hava koşullarına uygun giysiler giymekte zorlanabilirler.

Kent ve York üniversitelerindeki araştırmacılar, Alzheimer’ın en yaygın belirtilerinden biri olarak hastaların nasıl uygunsuz giyindiklerini anlattılar.

2018’de yayınlanan araştırma için, Kent’teki üç bakım evi üzerinde çalışıldı. Ayrıca demanslı kişilerin nasıl giyineceği konusunda fikirlerini almak için aile bakıcısı, hasta akrabası ve bakım evi personeli ile görüşüldü.

Araştırmada adı geçen bir aile bakıcısı, babası Alzheimer olduğunda değişen giyim tarzını anlattı: “Babamı hiç pasaklı görmedim. Hiçbir zaman. Bir gün eve geldim ve o orada, berbat kıyafetler içinde oturuyordu. Bu beni gerçekten incitti çünkü buna alışık değildim.”

Bakıcılar ayrıca daha ileri düzeyde demansı olan kişileri giydirmede, kollarını yönlendirmede yaşadıkları zorlukları da anlattılar.

KÖTÜ PARK ETME

Çalışmalar, Alzheimer hastasının araç sürüşünün, hastalık motor becerilerini ve düşünce süreçlerini etkilemeye başladığı için önemli ölçüde kötüleşebileceğini gösteriyor. Hastalık, insanların tepkilerini yavaşlatıyor, park etme konusunda onları daha da kötüleştiriyor ve sonunda onları arabalarından vazgeçmeye zorluyor.

Louis’deki Washington Üniversitesi’nden araştırmacılar, hastalığın onları nasıl etkilediğini görmek için bir yıl boyunca 139 kişinin sürüş alışkanlıklarını inceledi. Yarısına erken Alzheimer teşhisi kondu, diğer yarısına ise teşhis konmadı. Alzheimer’s Research and Therapy’de 2021’de yayınlanan çalışma, hastalığa sahip olanların, ani yön değişiklikleri yapma ve daha yavaş sürmeye daha yatkın olduğunu buldu.

KÜFÜR ETMEK

Alzheimer’ın bir başka belirtisi de özellikle uygunsuz durumlarda, daha çok küfür etmek. Örneğin; insanların normalde kendilerini çocukların önünde küfür etmekten alıkoymak için kullandıkları filtre, eskisi kadar güçlü olmuyor.

2010 yılında Cognitive and Behavioral Neurology’de yayınlanan 70 hasta üzerinde yapılan çalışmada, hastalardan bir dakika içinde bazı harflerle başlayan düşünebildikleri kadar çok kelime saymaları istendi. Çalışma herhangi bir ham veri sağlamazken, 32 demanslı hastadan altısının kelimeleri listelemeleri istendiğinde küfür söylediğini gösterdi.

FİLTRESİZ HAREKET ETMEK

Küfür etmeye benzer şekilde, Alzheimer hastalarının beyinleri değiştikçe, sözlerini ve davranışlarını filtreleme yetenekleri çoğu durumda dejenere olma eğiliminde. Hastalıktan muzdarip kişiler; kabalaşabilir, uygunsuz şeyler söyleyebilir, toplum içinde soyunmaya başlayabilir veya yabancılarla önceden olduğundan daha sık konuşmaya başlayabilir.

Değişimin, filtremizi kontrol eden beynin ön loblarındaki frontal prefrontal kortekste beynin büzülmesinden kaynaklandığına inanılıyor.

Alzheimer Derneği şunları söyledi: “Bu durumlar demansı olan biri ve onlara yakın olanlar için çok kafa karıştırıcı, üzücü, şok edici veya sinir bozucu olabilir. Demansı olan kişi, davranışlarının neden uygunsuz görüldüğünü anlamayabilir.”

Birleşik Krallık’ta yaklaşık 850 bin kişi ve ABD’de 5,8 milyon kişi Alzheimer hastalığından muzdarip. Ancak nüfus yaşlandıkça önümüzdeki yıllarda dünya genelinde oranların artacağından korkuluyor.