Son yıllarda yapılan çalışmalarda, gelişim üzerinde zararlı etkilere sebep olan, hormon etkisi yaratan madde veya madde karışımları endokrin bozucuların daha kompleks olduğu ortaya koyulmuştur. 

Yakın Doğu Üniversitesi Basın ve Halkla İlişkiler Dairesi Müdürlüğü'ne açıklamalarda bulunan YDÜ Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı’ndan Uzm. Dr. Neşe Akcan; "Endokrin bozucular, endokrin sistem tarafından sentezlenen endojen kimyasalların aktivitelerini bir şekilde taklit etmekte, bloklamakta ya da değiştirmektedir. Birçok organı, özellikle üriner sistemi ve tiroid bezlerini etkilemektedir. Yeni doğan bebekler ve çocuklar erişkinlere göre çevresel toksinlere karşı daha hassas olduğundan, endokrin bozucuların yol açtığı durumlar erişkin hastalıkların fetal zemini olarak adlandırılmaktadır. Endokrin bozucuların genellikle suda çözünürlüklerinin az, yağda çözünürlüklerinin çok olması yağ dokularda birikmelerine yol açar. Bu da yıllar sonra da etkilerinin görülebileceğini göstermektedir." dedi. 

Endokrin Bozucuların Birçok Olumsuz Etkisi Var

Uzm. Dr. Neşe Akcan, endokrin bozucuların büyüme ve gelişme üzerine etkilerini “Düşük doğum kilosu, boy kısalığı, baş çevresi küçüklüğü olarak karşımıza çıkar. Dioksinlerle prenatal karşılaşma sonrası 5 yıllık izlem sonrasında çocuklarda büyüme ve gelişme gerilikleri; sigara, egzos, fabrika bacası, orman yangınları, jet motorlarının yol açtığı yanma sonucu oluşan yan ürünlerden kaynaklanır. Uzun yıllardır annenin sigara içmesinin düşük doğum ağırlıklı bebek doğumuyla ilişkili olduğu bilinmektedir.” şeklinde açıklamaktadır. Uzm. Dr. Neşe Akcan, endokrin bozucuların immun sistem gelişimi üzerine etkilerini ise “Yeni doğan ve çocuklarda astım ve alerji yatkınlığını arttırdığı gösterilmiştir. Intrauterin dioksine maruz kalan hayvanlarda ileriki dönemlerde otoimmünite geliştiği saptanmıştır. İmmun sistemde gelişimsel aktivitelerin büyük kısmı ilk trimesterde meydana geldiği için özellikle bu dönemde yabancı maddelere maruz kalınması etkilenmenin daha fazla olmasına yol açabilir.” olduğunu belirtti.

Anne Karnındaki Bebekler Oldukça Fazla Etkileniyor

Endokrin bozucuların nörolojik sistem üzerine de etkileri bulunmaktadır. Fetuste kan beyin bariyeri tam oluşmadığı için fetus tüm nörotoksinlere daha hassastır. Yüksek miktarda deniz mahsülü tüketen gebelerin çocuklarından alınan saç örneklerinde cıva düzeyleri yüksek saptanmıştır. İleri yaşlarda bu çocuklarda kognitif fonksiyonlarda ve davranışlarda bozukluk olarak ortaya çıkabilmektedir. Annelerin kemik depolarından yüksek miktarda kurşuna maruz kalan çocuklarda 24 aylıkta mental yeteneklerde gerilik saptanmıştır.

 Endokrin Bozuculara Dikkat Edilmeli

Kadınlarda endokrin bozucular genital sistem üzerinde de etkili olabilmektedir. Fitalatlar ise yumuşak plastik oyuncaklar, yer döşemeleri, ev temizlik ürünleri, tıbbi aletler, kan torbaları, kozmetik ürünler ve hava temizleyicilerinde bulunmaktadır. Özellikle hastanelerde kateter, tıbbi tüpler gibi malzemelerle temasta olan yeni doğanlar fitalatlara maruz kalmaktadır ve bunun sonucunda genellikle geçici tiroid fonksiyon bozuklukları bu bebeklerde gelişebilmektedir. Günümüzde uygun kanıtlar ışığında, çeşitli endokrin bozucuların olumsuz etkileri ortaya konmuştur. Yerel yönetimlerden başlayarak tüm dünyada global olarak özellikle gebeler ve çocuklar başta olmak üzere koruyucu önlemlerin uygulamaya konulması ve bunların giderek arttırılması gerekmektedir.