TÜRKİYE UZAY AJANSI BAŞKANI SERDAR HÜSEYİN YILDIRIM: 2023, AY MİSYONU İÇİN AGRESİF BİR TARİH

10 yıllık programda yer alan 10 hedef arasında; 2023'te Ay'a yerli üretim motor ve uzay aracıyla yapılacak sert iniş, 2028'de yumuşak iniş, uzaya ilk Türk vatandaşının gönderilmesi ve uzay limanı işletmesi kurulması da var.

Peki 3 yıldan az bir süre içinde Ay'a ilk yerli uzay aracının gönderilmesi için Türkiye'de yeterli altyapı, hazırlık çalışması ve insan kaynağı var mı?

Türkiye Uzay Ajansı (TUA), 2018 yılında kuruldu. Kadrosunun oluşturulduğu 2019'dan bu yana başında Serdar Hüseyin Yıldırım var.

BBC Türkçe'ye konuşan Serdar Yıldırım; uzay aracı üretimi, yerli motorun adaptasyonu ve fırlatma için yapılacak uluslararası işbirliği gibi konular henüz çalışma aşamasında olsa da, bir hedef koymak ve bu hedef doğrultusunda çalışmaları sürdürmek gerektiği görüşünde. Ancak çeşitli nedenlerle gecikmeler yaşanabileceğini söylüyor.

Konulan hedefi "agresif" olarak tanımlıyor ancak 2023'te Ay'a çıkma hedefinin ertelenmesi ihtimalini yüzde 50'nin altında görüyor:

"2023, bir Ay misyonu için çok agresif bir tarihtir. Ama misyon iyi incelenirse yapacağımız sadece Ay'a erişmektir. Türkiye'de imal edeceğimiz bir uzay aracı, Türkiye'de üretilmiş bir hibrid motor ile Ay'a ulaşmak... Sıfırdan başlıyor olsaydık yine 2023'e yetişemezdi.

"Her şey yolunda giderse bu 2023 sonuna yetişecektir. Ama biliyorsunuz bu işlerde her zaman her şeyin yolunda gitmeme ihtimali de vardır.

"Bir hedef koymak zorundayız. Planlama gerçeğe çok yakın ama elbette riskler barındırıyor. İlk defa yapılacak bir iş. Teknik olarak beklemediğimiz problemlerle karşılaşabiliriz, tedarik zincirinde aksamalar olabilir. Bunlar hep oyunun kuralı içindedir. Böyle bir durumda elbette ki gecikmeler olabilir."

Birinci adım: Yerli motor

2023 sonu için hedeflenen Ay misyonunda ilk adımda yerli motorun üretilmesi var.

ROKETSAN, TÜBİTAK ve DeltaV isimli şirketin ürettiği hibrid motorun statik ateşleme ve fırlatma testleri yapıldı. Ancak bu motorun yapılacak uzay aracına göre geliştirilmesi ve modifiye edilmesi gerekiyor. Yıldırım'a göre bu iş bir yıl içinde bitirilebilir:

"Motor şu anda elimizde. Bu motor sadece aya ulaşacak şekilde bu araca göre dizayn edilip modifiye edilecek. Bundan ibaret. Bu da bir sene alacak bir iştir. Dolayısıyla biz o takvimde bir sıkıntı görmüyoruz."

Ancak henüz uzay aracının yapım aşamasına geçilmedi.

"Motorla uzay aracı çalışmaları paralel yürüyecek. Uzay aracının çalışmaları için motorun bitmesini beklemeyeceğiz. Birbirini beklemeyecek bu çalışmalar. Halihazırda çalışan bir motorun bir uzay aracına bağlanarak Ay'a götürülmesi noktasında bir takım kontrollerin yapılıp ilave ünitelerin bağlanması ve geliştirilmesi söz konusu."

Yıldırım'ın verdiği bilgiye göre, üretilen hibrid motorun sahibi ve hazırlayıcısı DeltaV.

İkinci adım: Uzay aracı

Türkiye'nin Ay'a göndermeyi planladığı uzay aracı yaklaşık 6 aydır tasarım aşamasında, henüz imalata başlamadı. Ülkenin uzay aracı konusunda deneyimi uydularla sınırlı.

Daha önce yerli katkılarla üretilen Göktürk-2 isimli keşif uydusu 18 Aralık 2012 tarihinde Çin'deki Jiuquan Fırlatma Üssü'nden uzaya fırlatıldı. TÜBİTAK Uzay Teknolojileri Araştırma Enstitüsü (TÜBİTAK UZAY) tarafından tasarlanan ve üretilen Türkiye'nin büyük oranda yerli ilk yer gözlem uydusu RASAT da, Rusya'dan 17 Ağustos 2011'de fırlatıldı.

Şu anda yerlilik oranı yüzde 60 civarında olan İMECE ve TÜRKSAT 6A uydularının yapımına da devam ediliyor.

TÜBİTAK, 2 Ekim 2020'de "Ülkemizin ilk milli ve yerli haberleşme uydusu olan TÜRKSAT 6A'nın Uçuş Modeli üretimine başlanmıştır" açıklaması yaptı. 2014'te yapımına başlanan uydunun uzaya fırlatılması ise 2022 veya 2023 olarak planlanıyor. Yüksek çözünürlüklü yer gözlem uydusu İmece'nin son montajı ise Haziran 2020'de tamamlandı. Onun fırlatılması için 2022 hedefleniyor.

Bu zaman aralıkları hesaplandığında henüz tasarım aşamasında olan uzay aracının 2023'te Ay'a gönderilmeye hazır hale gelmesi ne kadar gerçekçi?

Yıldırım'a göre en riskli kısım bu ancak aracın çok gelişmiş özellikle sahip olması gerekmediğinden, bu hedefi de gerçekçi olarak değerlendiriyor:

"Ay'a gidecek aracımızı tasarlamakta ve imal etmekte bir problemimiz yok. En riskli olan kısmı belki burası. Yaklaşık 6 aydır tasarım çalışmaları yapılıyor.

"İlk aşamada Ay'a ulaşacak bu araç çok teferruatlı, çok gelişmiş bir araç olmayacak. Bu yolculuk 3 gün süren bir yolculuk. Sert iniş yapacağımız için tekrar geri dönüş, tekrar havalanma olmayacağı için bu aracın radyasyon dayanıklılığı gibi özelliklerin çok robust [sağlam] olmasına gerek yok. Biz bunu yapabilecek durumdayız.

"Şu anda üç seneye yakın bir zaman var önümüzde, zor ve riskli bir süre, bunu kabul ediyorum. Uydu yapımından gelen tecrübemizi doğru değerlendirirsek ve beklemediğimiz büyüklükte problemlerle karşılaşmazsak bunu yetiştirebileceğimizi öngörüyorum."

Uzay aracı tasarımın yüzde 90'ın üzerinde yerli olduğunu belirten Yıldırım, üretimin de TÜBİTAK Uzay tarafından Türkiye'de yapılacağını söyledi:

"Bazı parçalarını yurt dışından alabiliriz, yapabileceğimiz parçayı da alabiliriz zaman kazanmak için. Henüz teknolojik olarak sahip olmadığımız sistemler de var, bu da bir gerçek. Bunları da zaten dışarıdan alıyoruz, diğer uydular için de bunu yapıyoruz."