Son yayımlanan yazımda büyük bir ülke olan Türkiye Cumhuriyeti Ekonomisinden bahsetmiştik. Makroekonomik veriler ışığında hocamız Prof. Dr. Mahfi Eğilmez’in de yayınlamış olduğu makalelerden de esinlenerek kendimizce yorumlamıştık.

Şimdi aynı makro ekonomik verileri hatırlatma yaparak benzer cümleleri yine yazıp çözüm önerilerimize devam etmek istiyorum.

Yazının önceki bölümünü okuyanlar önce sorunların ne olduğunu hatırlayacaktır ama yine belirtelim.

Sorunlar Envanteri Çıkarmak

Hedef olarak kabul ettiğimiz muasır medeniyetler (çağdaş uygarlıklar) düzeyine çıkmayı engelleyen sorunlarımızın neler olduğunu ortaya koymayı deneyeceğim. Bunlar aynı zamanda çağdaş dünyanın bize baktığında risk olarak nitelediği sorunlar.

Türkiye’nin  en ciddi sorunlarımızdan birisi çoğunu kendi başına yarattığımız sorunları, sorun olarak görmemek ya da onları birer sorun olarak kabul etmemek. Öyle olunca da sorunları azaltma ve çözme çabası içine girmiyor. Bırakın mevcutları çözmeyi her gün bu envantere yeni sorunlar ekliyor. Sonuçta sorun sayısı sürekli artıyor.

Sorunları çözmek için önce başlıca sorunların neler olduğunu yazalım.

Bu liste tam bir liste değil, buna eklemeler yapılabilir kuşkusuz. Ancak ben özellikle önemli olanları seçmeye çalıştım.Bütün bu konular o muasır medeniyet dediğimiz yer için de önkoşıl, Büyük ülke olan Türkiye’nin ekonomisinin büyük olması için de önkoşul.

Yolsuzluklar  

“Minareyi çalan kılıfını hazırlar” Türk Atasözü

 Siyasal iktidara yakın kişilerin yaptığı öne sürülen yolsuzlukların soruşturulmaması

Kamu harcamalarında şeffaflık ve hesap verilebilirlik eksikliği

Denetim eksikliği

Yargı denetiminin işletilememesi

Bunların sonucu olarak Türkiye, en iyinin ilk sırada yer aldığı Yolsuzluk Algı Endeksinde 180 ülke arasında 86’ncı sırada yer alıyor (https://www.seffaflik.org/cpi2020/)

Kurumsal Eksikler ve Yanlışlar

“Hükümetlerin getirdiği çözümler genellikle sorunun kendisi kadar kötü olur.” Milton Friedman

Merkez Bankasının bağımsızlığının sıklıkla zedelenmesi

Düzenleyici ve Denetleyici Kurumların bağımsızlığının tümüyle tartışmalı hale gelmiş olması (RTÜK örneği)

TÜİK’e yönelik siyasal yaklaşımların bir sonucu olarak yayınlanan istatistiklere duyulan güvenin yok olması

Vergi denetiminin siyasal iktidarın yönlendirmesinden bağımsız hale getirilememiş olması

Bunların sonucu olarak Türkiye, en iyinin ilk sırada yer aldığı Yönetişim Etkinlik Endeksinde Yolsuzluk Algı Endeksinde 180 ülke arasında 57’nci sırada yer alıyor (https://solability.com/the-global-sustainable-competitiveness-index/the-index/governance-capital)

Medya

“Basın özgürlüğünden doğan sorunların giderilme yolu yine basın özgürlüğüdür.” Mustafa Kemal Atatürk

Medya patronlarının medya dışında işlerle uğraşmaları ve bunun sonucu olarak siyasal iktidarın etkisi ve yönlendirmesi altında bulunmaları 

Basın özgürlüğünün en düşük düzeyde olması

Siyasal iktidara eleştiri yönetenlerin çeşitli yollarla baskı altına alınması veya gözdağı verilmesi

Bunların sonucu olarak Türkiye, en iyinin ilk sırada yer aldığı Dünya Basın Özgürlüğü Endeksinde 180 ülke arasında 153’üncü sırada bulunuyor (https://rsf.org/en/ranking/2021)

Çevre

“Dünya insanların ihtiyacını karşılayacak şeyleri verir ama insanların hırsını gideremez.” Mahatma Gandhi

Çevreye saygısız yapılaşma

Rant uğruna ormanları yok eden, denizleri, gölleri, nehirleri kirleten projelerin yaşama geçirilmesi

Tarım alanlarının giderek küçülmesi, hayvancılığın gerilemesi

Paris İklim Antlaşmasının imzalandığı halde onaylanmaması

Bunların sonucu olarak Türkiye, en iyinin ilk sırada yer aldığı Çevre Performans Endeksinde  180 ülke arasında 99’uncu sırada bulunuyor (https://epi.yale.edu/epi-results/2020/country/tur)

Çözüm Yolu

“Yaşam sorun çözmek demektir.” Karl R. Popper

Bu sorunları ortadan kaldıramadığımız hatta tam tersine üzerlerine sürekli yenilerini eklediğimiz için Venezuela ve Arjantin’le birlikte dünyanın en riskli ülkeleri arasında yer alıyoruz.

Çağdaş uygarlıklar düzeyini yakalamayı hedefleyen bir yapı değişikliği anlamında yapısal reform yapmak istiyorsak burada ele aldığım sorunları teker teker ortadan kaldırmamız gerekiyor. Bu işe hukukun üstünlüğünü sağlayarak başlarsak attığımız her adımdan sonra Türkiye’nin risk priminin biraz daha düştüğünü görebiliriz. Hiç kuşkusuz asıl konu risk primini düşürmekten öte çağdaş uygarlık düzeyini yakalamak ve halkına bunu verebilmektir. Risk priminin düşmesi çağdaş uygarlık düzeyine ilerlemenin bir yan ürünü olarak karşımıza çıkacaktır.

Bütün bu çözüm önerileri içerisinde “HUKUK” geçtiğimiz yazıda yazdığımız bir başlıktı. Bunu birdaha yazmakta fayda görüyorum.

Hukuk

“Hukukun bittiği yerde diktatörlük başlar” John Locke

 Hukukun herkese eşit ve tarafsız biçimde uygulanmayışı (hukukun üstünlüğünün bulunmayışı)

Yasaların, yasaları yapanlara ve uygulayanlara uygulanmaması

Kadınlara ve çocuklara karşı şiddet ve tacizin gerektiği biçimde kovuşturmaya ve cezalandırmaya konu olmaması (İstanbul Sözleşmesi’nin kaldırılmasıyla bu konudaki kötü yaklaşım cesaretlendirilmiş oldu.)

Hayvan haklarının yeterince korunmaması

İktidarın görüşleri aleyhine verilmiş, AİHM kararları dâhil, yargı kararlarının uygulanmaması

Yargının muhalefet için caydırmak ve sindirmek için bir araç olarak kullanılması

Yargıdaki atamalarda siyasetin en üst düzeyde rol oynaması

Bütün bu uygulamaların bir sonucu olarak Türkiye,  en iyinin ilk sırada bulunduğu Hukukun Üstünlüğü Endeksinde toplam 128 ülke arasında 107’nci sırada yer alıyor (https://worldjusticeproject.org/our-work/research-and-data/wjp-rule-law-index-2020)

Bu son başlık defalarca yazılsa yazılır ama anlatılamıyor. Hukuk herkese lazım. BİZDEN olana da sizden olana da. Ali Bizden benim ilkokul yıllarımdan beridir bildiğim, beraber aynı yolda yürüdüğüm adamdır.

O bu memleketin aynı amaç için çarpan binlerce yüreğinden biridir. BİZDEN dir. Hukuk sanırım sizden. Hukuk düzelmeden düzelmeyecek.