TANDOĞAN YALKUT YAZDI...TÜRKİYE: MAKROEKONOMİK GÖSTERGELER

Prof. Dr Mahfi Eğilmez Üniversite yıllarımdan beri, birebir aynı Üniversitede eğitim veren hocam olmasa da , belirli zamanlarda seminerlerine katıldığım, takip ettiğim çok değerli bir İktisatçıdır. Yukarıdaki tabloyu onun yayınladığı bir veriden kaynak Kabul ederek özetlemeye çalıştım. Türkiye gerçekten çok büyük bir ülke. Ülkenin ekonomik göstergeleri olan bu tablodan rakamlara baktığınızda bunu anlayabiliyorsunuz.

Mahfi Hoca son günlerde yayınlamış olduğu makalelerinin birinde bu büyük ekonomiyi analiz etmeye , sorunlarını ve kalıtsallaşmışproblemlerini , bunlarla birlikte çözüm olabilirse önerilerini sunmuş. Ondan da esinlenerek, alıntılar yaparak, bu alıntılara kendi eklemelerimi yaparakbelki belki tek bir yazıda belki de birkaç yazımda bu durumu sizlerle bende beraber irdelemek istedim.

Sorunlar Envanteri Çıkarmak

Hedef olarak kabul ettiğimiz muasır medeniyetler (çağdaş uygarlıklar) düzeyine çıkmayı engelleyen sorunlarımızın neler olduğunu ortaya koymayı deneyeceğim. Bunlar aynı zamanda çağdaş dünyanın bize baktığında risk olarak nitelediği sorunlar.

Türkiye’nin en ciddi sorunlarımızdan birisi çoğunu kendi başına yarattığımız sorunları, sorun olarak görmemek ya da onları birer sorun olarak kabul etmemek. Öyle olunca da sorunları azaltma ve çözme çabası içine girmiyor. Bırakın mevcutları çözmeyi her gün bu envantere yeni sorunlar ekliyor. Sonuçta sorun sayısı sürekli artıyor.

Sorunları çözmek için önce başlıca sorunların neler olduğunu yazalım.

Bu liste tam bir liste değil, buna eklemeler yapılabilir kuşkusuz. Ancak ben özellikle önemli olanları seçmeye çalıştım.

Bütün bu konular o muasır medeniyet dediğimiz yer için de önkoşıl, Büyük ülke olan Türkiye’nin ekonomisinin büyük olması için de önkoşul.

Hukuk

“Hukukun bittiği yerde diktatörlük başlar” John Locke

Hukukun herkese eşit ve tarafsız biçimde uygulanmayışı (hukukun üstünlüğünün bulunmayışı)

Yasaların, yasaları yapanlara ve uygulayanlara uygulanmaması

Kadınlara ve çocuklara karşı şiddet ve tacizin gerektiği biçimde kovuşturmaya ve cezalandırmaya konu olmaması (İstanbul Sözleşmesi’nin kaldırılmasıyla bu konudaki kötü yaklaşım cesaretlendirilmiş oldu.)

Hayvan haklarının yeterince korunmaması

İktidarın görüşleri aleyhine verilmiş, AİHM kararları dâhil, yargı kararlarının uygulanmaması

Yargının muhalefet için caydırmak ve sindirmek için bir araç olarak kullanılması

Yargıdaki atamalarda siyasetin en üst düzeyde rol oynaması

Bütün bu uygulamaların bir sonucu olarak Türkiye, en iyinin ilk sırada bulunduğu Hukukun Üstünlüğü Endeksinde toplam 128 ülke arasında 107’nci sırada yer alıyor (https://worldjusticeproject.org/our-work/research-and-data/wjp-rule-law-index-2020)

Siyasal Konular ve Dış Politika

“Devlet yönetiminde üç büyük tehlike vardır: Yasamanın yürütme gücünü eline geçirmesi ya da tam tersi, yasa koyucuların kendi koydukları kurallara uymaması, yasa koyucuların kuralları kendi durumlarına göre yapması.” John Locke

Demokrasi eksikliği

Güçler ayrımının olmayışı

Laiklik ilkesinin zedelenmesi

Siyasal partiler yasasının lider sultasını özendirici yapıda olması

Yüksek Seçim Kurulunun tümüyle bağımsız olmaması

Merkezi yönetimle yerel yönetimler arasındaki ilişkilerin siyasal içeriğe dayalı olarak kurulması

Bütün komşularla sorunlu olunması

Bizimle yakın ilgili olan üç büyük güçle, ABD, AB ve Rusya ile sorunlu ilişkilerin düzene sokulamaması

Avrupa Birliği ile tam üyelik müzakerelerinin yürtülememesi

Bütün bunların bir sonucu olarak Türkiye, en iyinin ilk sırada bulunduğu Siyasal İstikrar Endeksinde 194 ülke arasında 174’üncü sırada yer alıyor

(https://www.theglobaleconomy.com/rankings/wb_political_stability/)

Eğitim

“Osmanlıyı bilim yolundan ayrılması, aydınlanmaya sırt çevirmesi batırdı. Bilimden ayrılanı kurt kapar.”

Eğitimde sorgulayıcı, araştırıcı ve analitik bir yönteme dayanmak yerine ezbere dayalı yöntemlerin tercih edilmesi

Okullarda bilimin gerektirdiği eğitimin dinsel inanç süzgecinden geçirilerek biçimlendirilmesi, bilim ile din arasındaki konuların dinsel inanca göre kitaplara konulması veya konulmaması

YÖK’ün demokratik ve özgür üniversite yapısını önleyici tutumu

Üniversitelerin kendi rektörlerini, fakültelerin kendi dekanlarını seçme hakkından yoksun bırakılması

Gereksiz üniversite ve bölümlerin varlığı ve bazı bölümlere ihtiyaçtan çok fazla öğrenci alınması

Bunların sonucu olarak Türkiye, en iyinin ilk sırada yer aldığı OECD ülkeleri öğrencilerine uygulanan PISA testi sonuçlarına göre yeri 37 OECD ülkesi arasında 31’inci sıradır. OECD ortalama puanları ve Türkiye puanları (ikinci sayılar) şöyledir: Okuma: 487 / 466, Matematik: 489 / 454, bilim: 498 / 468.

(https://www.oecd.org/pisa/Combined_Executive_Summaries_PISA_2018.pdf)

Kamu Hizmeti Görevlileri

“Millete efendilik yoktur; hizmet etme vardır.” Mustafa Kemal Atatürk

“Kamu hizmetinde olmayı amaç edindiyseniz kamuya hizmet edin kendinize değil.” Jack Abramoff

Kamu hizmetinde görev alanların atanma ve yükselmelerinde liyakatin değil taraftarlığın esas alınması

Kamu görevlilerinin yaptıkları işte yetki kullanamamaları

Bunların sonucu olarak Türkiye, en iyinin ilk sırada yer aldığı Kamu Görevi Etkinliği Endeksinde 38 ülke arasında 32’nci sırada yer alıyor

(https://www.instituteforgovernment.org.uk/blog/uk-comes-top-2019-international-civil-service-effectiveness-index)

Ekonomi/Maliye

“Magna Carta'dan beri (1215) demokrasinin olmazsa olmaz (sine qua non) koşulu; hükümetin halktan topladığı vergileri nerelere harcadığının hesabını kuruş kuruş vermesidir. Bu hesabın verilmediği yerde demokrasi yok demektir.”

Enflasyonun yüksekliği

İşsizliğin yüksekliği ve sistemin yeni iş yaratmadaki yetersizliği

Dış Borçların yüksekliği

Hesapsız verilmiş Hazine garantileri

Faizlerin yüksekliği

TL’nin dış değer kayıplarının sürekliliği ve yüksekliği

Cari açık ve/veya bütçe açığı vermeksizin büyüyeme sorunu

Merkez Bankası’nın swap hariç net rezervlerinin eksi olması

Bütçe açığının vergi affı, imar affı gibi tek seferlik önlemlerle kapatılması ve bunların ahlaki bozulmaya yol açması

Vergi sisteminin dolaylı vergilere dayanması ve bunun yarattığı adaletsizlik

Katma değer yaratma sorunu

Teşvik sisteminin ürün teşviki yerine kent veya sektör teşvikine yönelmesi sonucu teşvik olmaktan çıkması

Planlama eksikliği

Tarım kesiminin giderek ihmal edilmesi, köyden kente göçlerin bu nedenle artması ve tarımsal üretimin gerilemesi

Faiz konusundaki takıntıların da etkisiyle uygulanan yanlış para ve maliye politikaları

Bunların sonucu olarak Türkiye, en iyinin ilk sırada yer aldığı Ekonomik Özgürlük Endeksinde 169 ülke arasında 76’ncı sırada yer alıyor (https://www.heritage.org/index/country/turkey/)