SURİYE ANAYASA KOMİTESİ, İLK 6 TURDAKİ HAYAL KIRIKLIĞININ ARDINDAN YARIN TEKRAR TOPLANACAK

Beşşar Esed rejimini temsil eden heyetin ilk 6 turdaki uzlaşmaz tavrı nedeniyle somut ilerleme kaydedilemeyen Suriye Anayasa Komitesi görüşmelerinin 7. turu, İsviçre'deki Birleşmiş Milletler (BM) Cenevre Ofisi'nde Rusya-Ukrayna savaşının gölgesinde yarın başlayacak.

Suriye'de Mart 2011'de barışçıl halk gösterileriyle başlayan ve Esed rejiminin müdahalesiyle kan gölüne dönen iç savaş 12'nci yılına girdi.

Uluslararası toplumdan yeterince baskı görmeyen Rusya ve İran destekli Beşşar Esed rejimi, işlediği savaş suçlarından yargılanmazken yıllardır siyasi çözüme de yanaşmıyor.

İç savaş öncesi nüfusu 22-23 milyon civarında olduğu tahmin edilen ülkede, 6,6 milyon Suriyeli ülkesini terk etmek zorunda kaldı. BM'ye göre, 6,7 milyon kişi ülke içinde yerinden edilirken Suriye'de en az 14 milyon sivil, insani yardımlara muhtaç hale geldi.

Ülkedeki kaosu sona erdirmeye yönelik siyasi çözüm arayışlarının en önemli halkasını ise Suriye Anayasa Komitesi görüşmeleri oluşturuyor.

Komitenin 7. tur görüşmeleri, ilk 6 turdaki hayal kırıklığının ardından BM Suriye Özel Temsilcisi Geir Pedersen himayesinde 21-25 Mart'ta gerçekleşecek.

Esed rejimi, sivil toplum kuruluşları ve Suriye muhalefeti temsilcilerinin her birinden 15'er kişiden oluşan anayasanın yazımından sorumlu "Küçük Grup" üyeleri, yaklaşık 5 ay sonra yarın yeniden bir araya gelecek.

BM'den "Rusya-Ukrayna savaşı" endişesi

BM Güvenlik Konseyi'nde Suriye'deki son gelişmeler hakkında bilgi veren Pedersen, Rusya'nın Ukrayna'daki mevcut askeri operasyonlarının Suriye krizinin barışçıl çözüme ulaşmasını zorlaştıracağından endişe duyduğunu söyledi.

Anayasa Komitesi toplantılarında Esed rejimini temsil eden heyetin Rusya tarafından yönlendirildiği biliniyor. Astana görüşmelerinin garantör ülkeleri Türkiye, Rusya ve İran'dan diplomatlar daha önceki turlarda Cenevre'de görüşmeler gerçekleştirdi.

Avrupa Birliği'nin aldığı yaptırım kararlarının ardından İsviçre de Rusya'ya hava sahasını kapattı.

Rus diplomatların, Cenevre'ye gelip gelmeyeceği belirsizliğini korurken Ukrayna'daki savaşın gölgesinde, rejim heyetinin 7. turda nasıl bir tavır sergileyeceği merak ediliyor.

BM'den yapılan açıklamada, Özel Temsilci Pedersen'in bugün TSİ 18.30'da 7. tura ilişkin basın toplantısı düzenleyeceği bildirildi.

Rejim heyetinin uzlaşmaz tutumu büyük hayal kırıklığına yol açtı

BM Cenevre Ofisi'nde 18-22 Ekim 2021'de gerçekleşen Komitenin 6. tur görüşmelerinde, Esed rejimini temsil eden heyetin eş başkanı hukukçu Ahmed Kuzbari ile muhaliflerin eş başkanı Hadi el Bahra ilk kez aynı masada karşılıklı oturdu.

Buna rağmen rejim heyeti daha önceki turlardaki uzlaşmaz tavrını devam ettirdi.

Pedersen, 6. turun da başarısızlıkla sonuçlanmasını ardından "büyük bir hayal kırıklığı" yaşadığını belirtti ve ilk kez isim vererek Esed rejimini suçladı.

Özel temsilci Pedersen'in, 7. turdaki en büyük hedefi ise yeni Suriye anayasası taslağının bir an evvel hazırlanması olacak.

Daha önceki turlarda ne oldu?

Suriye Anayasa Komitesi'nin, 25-29 Ocak 2021'de gerçekleştirilen 5. tur görüşmelerinde taraflar ilk kez anayasanın içeriğine odaklanarak yazım aşamasına geçmeyi hedefliyordu.

Anayasanın yazımı için ilk somut adımı atan taraf olan Suriyeli muhalifler, yazımını tamamladıkları 10 temel maddeyi Anayasa Komitesine sunmuş ancak rejimi temsil eden heyet bu maddeleri müzakere etmeyi dahi reddetti.

Pedersen, 5. turda Esed rejimini temsil eden heyetin uzlaşmaz tavrına tepki göstererek "45 kişilik yazım ekibine artık bu şeklide devam edemeyeceğimizi söyledim. Benim için bir hayal kırıklığı oldu." ifadesini kullandı.

Rejimin ciddiyetsizliği ilk turdan başladı

150 üyenin katılımıyla 30 Ekim 2019'da başlayan ve 1 Kasım 2019'da sona eren açılış toplantılarının ardından 45 kişilik yazım kurulu, 3-8 Kasım 2019'da BM Cenevre Ofisi'nde yoğun müzakereler gerçekleştirdi.

Rejim heyeti, bu turdan itibaren görüşmelerde terörle mücadele gibi gündem dışı konuları masaya getirerek, Komitenin esas toplanma amacını gerçekleştirmesine müsaade etmedi.

Cenevre'ye gelmelerine rağmen masaya oturmadılar

Komitenin, Cenevre kentinde 25-29 Kasım 2019'da gerçekleşen 2. tur görüşmeleri, rejimi temsil eden heyetin uzlaşmaz tavrı nedeniyle 45 kişilik yazım kurulu bir araya gelemeden sona erdi.

Cenevre'ye gelmelerine rağmen masaya dahi oturmadan Şam'a dönen rejim heyetine muhalifler tepki gösterdi.

Esed rejiminin temsilcilerinin bu uzlaşmaz tavrı "sahada zaman kazanmaya yönelik hamle" olarak nitelendirildi.

24-29 Ağustos 2020'de yapılan 3. tur görüşmelerinde ise BM Özel Temsilcisi Pedersen'in baskılarıyla rejim heyeti bir önceki turun aksine ilk kez masaya oturdu.

Bu turda, taraflar arasında "güçlü" görüş ayrılıklarının devam etmesine rağmen ilk kez bazı ortak noktaların olduğu belirtildi.

30 Kasım-4 Aralık 2020'deki 4. tur görüşmelerinde ise gerek Pedersen gerekse muhalifler ilk kez anayasanın yazım aşamasına geçilmesi hususunda görüş bildirdi.

Görüşmelerin, 29 Ocak 2021'de sona eren 5. turunda da Esed rejimini temsil eden heyetin sürekli uzlaşmaz tavır sergilemesi nedeniyle sonuç alınamadı.

Suriye Anayasa Komitesinin yapısı

Suriye Anayasa Komitesi, büyük ve küçük olmak üzere iki yapıdan oluşuyor.

Büyük yapı, komite üyelerinin tümünü kapsıyor ve rejim, muhalefet heyeti, sivil toplum temsilcileri olmak üzere 3 gruptan oluşuyor.

Küçük yapı ise 3 listeden seçilen 15'er kişiden meydana geliyor ve anayasanın yazımından sorumlu bulunuyor.

45 kişilik yazım kurulunun hazırladığı taslakları, 150 kişilik büyük yapının onaylaması, karar alınması için ise üyelerin en az yüzde 75'inin "evet" oyu vermesi gerekiyor.

Komitenin iki eş başkana sahip olması dikkati çekiyor.

Muhaliflerin eş başkanlığını eski Suriye Muhalif ve Devrimci Güçler Ulusal Koalisyonu (SMDK) Başkanı Hadi el Bahra, rejimin eş başkanlığını ise önceki anayasayı hazırlayan komitede de yer alan hukukçu Ahmed Kuzbari yürütüyor.