Günlük yaşamda sıkça karşılaştığımız kimyasallar farkında olmadan sağlığımızı tehdit ediyor. Çok sayıda toksin içeren sigara da bunlardan biri. ‘‘Bilimsel araştırmalar sigara dumanının bilişsel fonksiyonlara da zarar verdiğini gösteriyor. Sigara kullananlar ve pasif içiciler, tütün dumanı yoluyla kana karışan zehirli maddelerin beyinde tahribat yarattığının farkında olmalı'' diyen Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Uludüz, bu konuda bilinmesi gerekenleri şöyle anlattı…

Görünmeyen tehlike

Sigaranın binlerce toksin içerdiği aşikâr. Akciğer kanserinin en önemli nedeni ve kalp-damar hastalıklarına zemin hazırlayan sinsi bir tehlikedir. Bilimsel araştırmalar sigara dumanında bulunan formaldehitin de beyin hücrelerini öldürdüğünü göstermektedir. Nitekim sigara içenler konsantrasyon bozukluğu, unutkanlık, baş ağrısı ve zihinsel yorgunluk gibi sorunları içmeyenlere göre çok daha sık yaşar ve bunu stres ya da iş yoğunluğu gibi nedenlere bağlarlar. Oysa hem aktif hem de eski içiciler demans (bunama) ve en yaygın demans türü olan Alzheimer açısından yüksek risk altındadır. Öte yandan sigara kullanmadığı halde bu dumana maruz kalan çocuklar ve yetişkinler için de aynı risk söz konusudur.

Formaldehit nedir?

Aldehitlerin en basit üyesi olarak bilinen ve diğer bir adı metanal olan zehirli bir kimyasaldır. Kimya endüstrisinde bir hayli yaygın olarak kullanılır. Son derece kötü kokulu ve renksizdir. Sulu bir çözelti halinde kullanılır. Söz konusu maddenin bu hali de formalin olarak adlandırılır. Formaldehit, günümüzde önemli bir kullanım alanına sahip olan kimyasallar arasında yer alır. İçtiğiniz ya da pasif içici olarak maruz kaldığınız sigara dumanı formaldehit içerir. Sigaranın dışında evinize aldığınız yepyeni bir mobilya, yatak odanızı temizledikten sonra sıktığınız oda kokusu, ısıtıcı olarak kullandığınız katalitik ya da gaz sobası, evinizi mikroplardan arındırdığını sandığınız temizlik ürünleri, yerleri pırıl pırıl yapan döşeme cilaları, güzelleşmek için kullandığınız kozmetikler de birer formaldehit deposudur. Brezilya fönü olarak bilinen kalıcı saç düzleştirici kimyasallarda da çok fazla miktarda formaldehit bulunur. Kırışmayan bazı kumaşlarda da bu madde kullanılmaktadır.

Nasıl korunabiliriz?

Sigaradan ve sigara içilen ortamlardan uzak durmalıyız. Sigarayı bırakabilmek için elektronik sigarada kullanmamalıyız. Çünkü o da pek çok toksinin yanı sıra formaldehit içerir. Öte yandan formaldehite karşı şirketlerin kimyasallara maruz kalınmasını azaltmanın yollarını aramaları gerekir. Bizler de kişisel olarak bir ürün tercihinde bulunurken içeriğinde formaldehit bulunmamasına dikkat etmemiz gerekir. Temizlik ve kozmetik ürünlerinde doğal olanları tercih etmeliyiz. Örneğin riskli kimyasallar yerine sirke ve karbonatı dezenfektan olarak kullanabiliriz. Kozmetik ürünlerde de mümkün olduğu kadar doğal olanları satın almalıyız. Ev ve iş yerlerimizi de sık sık havalandırmalıyız.

İşte yol açtığı diğer sorunlar

Çok yeni bir bilimsel çalışma düşük miktarlarda da olsa formaldehite uzun süre maruz kalmanın hafıza ve bilişsel sorunlara yol açabileceğini ortaya koydu. Çalışmalara göre 20 yıldan daha uzun süre formaldehite maruz kalan kişiler 2-3 kat daha fazla bilişsel bozulma problemi yaşıyor. Bu riskin özellikle sigara tiryakilerinde yüksek olduğu belirtiliyor. Üstelik solunum yoluyla vücuda alınan formaldehit kanserojendir. Buharı, gözlerde kızarmaya, kaşıntıya ve sulanmaya ve sebep olur. Bu madde ayrıca burunda tıkanıklığa, boğazda yanma hissine, astım krizine, alerjiye ve sinüzite yol açabilir. Sigara kullananların ve pasif içicilerinin yanı sıra formaldehite maruz kalma riski yüksek olan meslek grupları arasında hemşireler, tıp teknisyenleri, mobilyacılar, tekstil, kimya ve metal endüstrilerinde çalışanlar, marangozlar ve temizlik elemanları yer alır. Özellikle sık sık temizlik maddeleri kullanan ev hanımları da risk altındadır.