Yakın Doğu Üniversitesi Hastanesi Deri ve zührevi hastalıklar uzmanı Yrd. Doç. Dr. Didem Mullaaziz, yazın en sıcak günlerinin yaşandığı şu günlerde, güneşin zararlı etkileri, deri kanseri gelişimi açısından riskli gruplar, güneş koruyucu ürün seçerken dikkat edilmesi gerekenler ile yaz döneminde güneşten korunma yöntemleri hakkında bilgi vererek, zorunlu kalınmadıkça 11:00 – 16:00 saatleri arasında dışarıda bulunulmaması gerektiğine  dikkat çekti.

Güneş, büyük bir enerji kaynağı olup, değişik dalga boylarında ışınlar yayar.  Deri üzerinde olumsuz yan etkilere neden olan ultraviyole (mor ötesi ışınlar); UVA, UVB ve UVC ışınlarıdır.  Yeryüzüne ulaşan UV’nin %96’sı UVA, %4’ü ise UVB’dir. UVA ışını camdan geçebilen uzun dalga boylu ışınlardır. Bronzlaşmadan, foto yaşlanmadan sorumludur.  UVB ışını daha kısa dalga boyuna sahip olup, camdan geçemez. Güneş yanığı ve alerjik reaksiyonlardan sorumludur.  Hem UVA hem de UVB’nin kanserojen etkileri bulunmaktadır.

Güneşin En Zararlı Işınları UVC

Güneşin en zararlı ışınları ise UVC ışınlarıdır.  Kanserojendir fakat pratikte yeryüzüne ulaşmadığı kabul edilir.  Ozon tabakası tarafından tutulur.  

Güneş ışınları deri üzerinde erken ve geç biyolojik değişikliklere yol açmaktadır.  Erken dönemde güneş yanığı, allerjik reaksiyonlar, leke problemlerine neden olurken, geç dönemde ise deri yaşlanması ve deri kanserleri gelişimini tetiklemektedir.  Güneş hasarının  derecesi, deri tipi ile bağlantılı olup açık deri rengine sahip kişilerde daha fazla hasar oluşmaktadır.

Deri Tipleri;

• TİP 1:  Her zaman yanar, asla bronzlaşmaz (Beyaz ten, renkli gözler, sarı-kızıl saçlar)
• TİP 2:  Her zaman yanar, az bronzlaşır (Açık ten, renkli gözler)
• TİP 3:  Az yanar, az bronzlaşır (Koyu Kafkas deri)
• TİP 4:  Az yanar, iyi bronzlaşır (Açık kahverengi deri, Akdenizli)
• TİP 5:  Nadiren yanar, koyu şiddetli bronzlaşır (Kahverengi deri, Ortadoğulu)
• TİP 6:  Yanmaz, her zaman bronzlaşır ( Zenci)

Deri kanseri oluşumu açısından en önemli risk faktörü güneş maruziyeti olup, etkisi %80-90 oranlarındadır.  

Deri Kanseri Gelişimi Açısından Riskli Gruplar;

• Tip 1 deri tipi olan kişiler (açık renk deri, renkli göz ve kızıl-sarı saç)
• Bağışıklık sistemi baskılanmış hastalar
• Kişisel veya ailesel deri kanseri öyküsüne sahip olanlar
• Mesleksel güneş maruziyeti (çiftçi, denizci, inşaat işçisi) olanlar
• Stres
• Sigara- Alkol kullanımı

Güneşten Korunmanın Çocukluk Çağlarda Başlaması Gerekmektedir

İlk 10 yaşta UV ışınlarına bağlı derin güneş yanığı öyküsü, ileride gelişebilecek deri kanseri riski açısından en önemli dönemdir. Bu nedenle güneşten korunmanın çocukluk çağlarında başlaması gerekmektedir.  Güneş koruyucu ürünler, deri tipi, yaş, kuru-yağlı-allerjik cilt yapısı, eşlik eden deri hastalıkları, kullanılan ilaçlar, gebelik gibi birçok faktöre dikkat edilerek önerilmektedir. Krem veya losyon tarzında olabilen ürünler koruma güçlerine göre derecelendirilir.  Güneşten korunma faktörü  (Sun Protecting Factor = SPF), UVB’den koruma yüzdesi olup, 1-100 arasında bir değer olabilir. SPF 30 değeri “yüksek koruma” olarak değerlendirilir ve UVB’ye karşı %97 oranında koruma sağlar.  Uygun bir güneş koruyucu ürünün UVB yanında, UVA’ya karşı da koruma sağlaması gerekmektedir.  SPF değerinin 1/3’ü oranında UVA korumasının da olması gerekir. 

Güneşten Koruyucu Ürünleri, Güneşe Çıkmadan 20 Dakika Önce Uygulayın

Güneşten koruyucu ürünler, güneşe çıkmadan 20 dakika önce uygulanmalıdır.  Deriye yeterli miktarda ve kalınlıkta sürülmelidir.  Özellikle yüz, boyun, ense ve omuz gibi sürekli güneş gören alanların daha özenli korunması gerekmektedir. Gün içerisinde 4 saat aralarla tekrarlanması gerekmektedir.  Güneş koruyucu ürünler genelde suya dayanıklı olmakla birlikte, havuza veya denize girmek, havlu ile kurulanmak ve terlemek gibi durumlarda 2 saat aralarla tekrarlanmalıdır.

Güneş Koruyucu Seçerken Bunlara Dikkat Edin

• Hem UVA, hem de UVB’ye karşı koruyucu olmalı 
• En az SPF 30 düzeyinde koruma sağlamalı
• Gözenekleri tıkayıcı özellikte olmamalı
• Alerjik veya irritan olmamalı
• Renksiz ve kokusuz olmalı
• Suya, terlemeye karşı dayanıklı olmalı

Yaz Dönemi Saat 11:00 – 16:00 Saatleri Arası Dışarıya Çıkmayın

Sadece güneş koruyucu sürmek yeterli değildir.  Yaz dönemi saat 11:00 – 16:00 arası zorunlu olmadıkça dışarıda kalınmamalı, gölge alanlar tercih edilmelidir.  Özellikle çocukların deniz kenarında beyaz, uzun kollu ince kıyafetlerle korunmasına dikkat edilmesi gerekir.  Fakat giysiler ıslandığında güneş koruma özelliklerinin azaldığı bilinmelidir.  Günümüzde artık sağlıklı bronzlaşma diye birşey olmadığını biliyoruz.  Savunmasız bir şekilde uzun süreli güneş maruziyetinin; güneş yanıkları, lekelenmeler, deri yaşlanması ve deri kanserlerine neden olmak dışında bize hiçbir katkısı bulunmamaktadır.