Rusya dün dünyanın ilk ‘corona’ aşısı için onay verdiğini duyurunca sevinç çığlıkları yerine soru işaretleri yükseldi. Batının şüpheyle yaklaştığı aşının güven vermemesinin temel nedeni, söz konusu aşıyla ilgili çok az veri olması.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Rusya Sağlık Bakanlığı’nın Covid-19 aşısı ‘Sputnik V’ için iki aydan kısa süren insan testlerinden sonra yasal onay verdiğini açıklamıştı.

Uzmanlar ve dünya liderleri bu kadar kısa sürede onay alan aşıyla ilgili endişelerini dünden beri dile getiriyor. Aşı ve arkasındaki araştırma süresiyle ilgili veriler kısıtlı olmakla birlikte Sputnik V hakkında şimdiye kadar ortaya çıkan bilgiler şöyle:

Şimdiye kadar neler öğrendik?

Rus Ulusal Varlık Fonu tarafından finanse edilen aşı, Moskova Gamaleya Enstitüsü’nde geliştirildi. 1957’deki Sovyetler Birliği’nin dünyanın ilk yapay uydusuna gönderme yaparak Sputnik V ismini aldı.

Yaklaşık üç ay boyunca yapılan insan deneylerine ilişkin bir veri henüz yayınlanmazken, dün aşının onay aldığı duyurulduğunda deneylerde en kritik süreç olan üçüncü aşama henüz başlamamıştı.

Bugün, Rusya ve birkaç Ortadoğu ve Latin Amerika ülkesinden 2 bin kişinin dahil olacağı üçüncü aşamaya başlandığı açıklandı. Genelde aşı çalışmalarına bu aşamada on binlerce kişi dahil ediliyor.

‘Rus aşısı’ güvenli mi?

Kısaca cevap vermek gerekirse; bilmiyoruz. Rusya, aşısının güvenli ve etkili olduğunu öne sürmekle birlikte henüz bilimsel bir veri açıklamadı. Yalnızca aşının 1 Ağustos’ta tamamlanan birinci ve ikinci aşama deneylerden geçtiğini belirtmekle yetindi.

Güvenliğe odaklanılan bu aşamalarda aşı uygulanan gönüllülerde istenmeyen ve öngörülmeyen bir etkiye rastlanmadığı, deneklerin kendini iyi hissettiği belirtildi.

Nottingham Üniversitesi’nden bulaşıcı hastalıklar profesörü Keith Neal, CNN’e aşının güvenli olup olmadığıyla ilgili bir bilgi olmadığını belirterek şunları söyledi: “Araştırmacıların nadir görülen yan etkileri bu aşamalarda yakalaması olası değil. Yan etkileri geniş kitlelerde denemeden bilemezsiniz, özellikle nadir görülüyorsa. Zaten aşı deneylerinde üçüncü aşamanın amacı da budur. Ben bu aşıyı yaptırmazdım.”

Aşı etkili mi?

Veri ve tamamlanmış bir üçüncü aşama olmadan Rusya dünyaya Sputnik V’nin işe yaradığını kanıtlamış değil.

Aşının internet sitesinde yer alan bilgilere göre aşı uygulanan gönüllülerde ‘güçlü bir antikor ve hücresel bağışıklık tepkisi’ oluştu. Ayrıca ‘aşı uygulanan kişilerin hiçbiri Covid-19 olmadı.’

Nasıl bu kadar çabuk oldu?

Rusya nisan ayında çıkardığı bir yasayla aşı onayı için üçüncü aşamanın gerekliliğini ortadan kaldırdı. Bu da artık üçüncü aşamada bitmeden de aşının uygulanabileceği anlamına geliyor.

İlk kime yapılacak?

Sağlık bakanlığı ilk olarak sağlık çalışanlarına ve öğretmenlere uygulanacağını açıkladı. Kitlesel aşı uygulamasına ise ekim ayında başlanacağı belirtildi.

Hangi ülkeler aşıyı alacak?

20 ülkeden 1 milyon dozun üzerinde aşı için önbaşvuru yapıldığı belirtildi.

Rus Ulusal Varlık Fonu’nun başındaki isim Kirill Dmitriev Latin Amerika, Ortadoğu ve Asya ülkelerinin aşıya büyük ilgi gösterdiğini ve birkaç satın alma anlaşmasının son aşamasında olduklarını söyledi.

Filipinler Başbakanı Rodrigo Duterte ise aşıya olan ilgisini açıkça belirterek deneylerde gönüllü olmak istediğini söyledi.

Rus aşısının bu aşamada Avrupa Birliği ülkelerinden ya da ABD Gıda ve İlaç Dairesi’nden onay alması ise olası görünmüyor.