Çölyak hastalığı, bilinen diğer adı ile glutene duyarlı enteropati hayatın her döneminde görülebilen, ince barsak mukozasındaki villus denen parmaksı çıkıntılarda gelişen hasar sonucu oluşan bir hastalıktır. İnce barsak mukozasında villuslar aldığımız besinlerin emildiği kana karıştığı yer olması nedeniyle erişkin hastalarda beslenme yetersizliği (malnutrisyon), kansızlık; çocuk yaş grubundaki hastalarda büyüme gelişme geriliği ile klinik semptom / bulgu verir.

Yakın Doğu Üniversitesi Basın ve Halkla İlişkiler Dairesi Müdürlüğü'ne açıklamalarda bulunan YDÜ Hastanesi Patoloji Anabilim Dalından Patalog Uzmanı Yrd. Doç. Dr. Hanife ÖZKAYALAR ,Çölyak hastalığının tüm dünyada görülen bir hastalık olduğunu ve son yıllarda adamızda da sıklığı giderek artmakta olduğunun altını çizdi.

Yrd. Doç. Dr. Hanife Özkayalar şöyle devam etti; On dokuzuncu yüzyıldan itibaren bilinen bir hastalık olmasına rağmen esas nedenin buğdayda arpada çavdarda bulunan ve gluten olarak adlandırılan proteine karşı gelişen bir alerjik reaksiyon olduğu yaklaşık 60 yıldır bilinmektedir. Alerjik reaksiyonun tetikleyicisininde genetik faktörler ve çevresel faktörler olduğu ispatlanmıştır.

Çölyak hastalığı olan hastalar gluten içeren yiyecekler yedikleri zaman bağışıklık sistemleri bu proteinin emilimini engellemeye çalışırken ince barsak mukozasında da hasar oluşturmaktadır. Vücudun bağışıklık sistemi kendi hücrelerine hasar verdiği için otoimmün bir hastalıktır. Glutensiz diet hastalığın tedavisinde çok iyi sonuçlar vermektedir; ancak diet bırakılıp da hasta beslenmesine dikkat etmediği takdirde hastalık yeniden aynı şekilde oluşur.

Çölyak hastalığı sindirim sistemini etkileyen bir hastalık olduğundan farklı birçok hastalıkla benzer klinik bulgular gösterebilir ve bu durum tanı sırasında karışıklığa neden olabilir. Tanı hastaya ait klinik şikâyetler, laboratuvar bulguları ve endoskopik biyopsi sonucu ile konur.  Bunun için de deneyimli bir gastroenterolog, biyokimya uzmanı ve patoloji uzmanının birlikte ve takım çalışması gerekmektedir.

Tanı için altın standart ince barsakdan alınacak endoskopik biyopsi materyalinin incelenmesi ve oluşan mukozal hasarın görülmesidir. Endoskopik biyopsi materyali uygun yöntemlerle hazırlanıp incelendiğinde normal ince barsak mukozasında villuslar parmaksı çıkıntılar şeklinde uzanım gösterir ve villusları döşeyen hücreler arasında seyrek iltihap hücresi izlenir. Ancak hastalığı taşıyan biyopsilerde villuslarda boyca kısalma, düzleşme, kriptlerde derinleşme ve ince barsak mukoza epiteli içerisine iltihap hücresi girişi izlenir.

Her hastaya ait endoskopik biyopsi materyalleri uluslararası kurumlar tarafından kabul edilen sınıflandırma sistemi (MARSH Sınıflndırması) ile 4 farklı grupta değerlendirilir. Bu sınıflandırma sistemi ile her olgu kendi için en uygun gruba dahil edilir (derecelendirilir). Uluslararası kabul gören sınıflandırma sisteminin kullanılması hastalığın tanımlanması ve takibinde standardizasyonu da sağlamaktadır.

Çölyak hastalığı tanısında her biyopsi materyali tanı kriterlerinin tamamını taşımayabilir. Bu noktada patolog ve gastroenterolog hekim birlikte hastanın endoskopik bulguları ve morfolojik özellikleri (villusların yapısı, iltihap hücrelerinin sayısı) değerlendirerek hastaya ait tedavi planlanır. Bazı hastalarda ise klinik çok tanımlayıcı olmasa da alınan biyopsi materyalinin incelenmesinde Çölyak hastalığına ait morfolojik (yapısal) bulgu görülebilir.

Çölyak hastalığında dikkatli bir gastroenterolog tarafından değerlendirilen hastaların endoskopik biyopsi materyallerinin patolog hekimlerce incelenmesi ile kesin tanıya ulaşılır. Doğru tedavi ve beslenme ile hastalar, hayat kalitesi yüksek ve sağlıklı bir yaşam sürdürebilirler.