22 KATEGORİDE UZLAŞI: Kıbrıs Müzakere sürecinde mülkiyet sorununun aşılabilmesi için ortaya konulan 3 basamaklı yol haritasının ilk aşaması olan Mülkiyet Kategorileri’nde uzlaşıya varıldı. Detay Gazetesi 22 maddelik Mülkiyet Kategori Başlıkları’nı yayınlıyor. Mülkiyet Kategorileri’nden sonra iş 2’nci aşamada Mülkiyet Kriterleri’nin belirlenmesine, son olarak ise Mülkiyet Komisyonu’nun oluşturulup kararların üretilmesine kaldı.

ETKİLENMİŞ MÜLKLER İÇİN KATEGORİLER: Mülkiyet Kategorileri’nin oluşturulması için Kıbrıslı Türk ve Kıbrıslı Rum Mülkiyet Çalışma Grupları’nın çalışmaları devam ederken liderler müzakerecilerinin eli ile çalışmalarını yoğun şekilde sürdürüyor. Kriterlerin belirlenmesinde ve uzlaşısında daha gergin bir sürecin yaşanacağı tahmin edilirken özellikle “etkilenmiş mülkler” adı verilen mülkiyetlerin durumu konusunda kategoriler belirleyici olacak.

Oshan SABIRLI

Kıbrıs Müzakereleri üzerindeki sis perdesi yavaş yavaş aralanırken, 1 Eylül günü gerçekleşen Liderler Görüşmesi’nde kategoriler konusunda uzlaşıya varıldı. Mülkiyet sorununun çözümü için sırada kriterlerin belirlenmesi ve olası bir referandum sonrasında oluşacak komisyonun ortaya konulan kategoriler ve kriterler ile mülkiyet sorununa kalıcı kararlar üretmesi kaldı.

Kategoriler teknik terim ile “Etkilenmiş Mülkler” (Affected Properties) diye adlandırılan mülkiyetleri kapsayacak. Etkilenmiş Mülkler, tüzel veya gerçek bir kişi olarak sahibinin, Aralık 1963 ile olası bir anlaşmanın yürürlüğe girmesi arasındaki süredeki bazı mülkleri kapsıyor.

ETKİLENMİŞ MÜLKLERİN TANIMI

Kıbrıslı Türklerin veya Kıbrıslı Rumların terk ettiği veya kullanım ve kontrolünü kaybettiği ve bu sürede sahibine (veya varisine, şahsi temsilcisine veya mülkiyet hakkını yasal olarak devralana) iade edilmeyen ve onun kullanım veya kontrolüne tekrar kavuşamadığı Kıbrıs’taki taşınmaz mallar “Etkilenmiş Mülkler” olarak tanımlanıyor.

Mülk üzerinde etkin kontrol sağlayabilmiş gerçek veya tüzel bir kişiye satılan, devredilen ya da kalıcı olarak sahibi tarafından elden çıkarılan veya kamulaştırmadan ötürü tazminat ödenmesi kabul edilmiş herhangi bir mülk, etkilenmiş mal kapsamına girmiyor.

KATEGORİLERİN ÖNEMİ

Takas, tazminat ve iade seçeneklerinden birisi ile çözümlenecek olan mülkiyet sorununda kriterlerle ulaşılması için kategoriler hayati önem taşıyor. İki lider liderler gerçekleştirdikleri görüşmelerde hem eski mülk sahiplerinin hem de bugünkü kullanıcıların mülkün iadesi, tazminatı ve takası sonucunda hak sahibi olacaklarını denklere ettiler. Denge içerisinde yürütülecek yapılan bu işlemlerde özellikle iki bölgelilik ve iki toplumluluk şeklindeki iki kriter dikkate alınacak. İki bölgelilik ve iki toplumluluğun fiziki şartları arasında eyaletlerin kendi bölgelerinde yoğun olması ve mülkiyette mülk sahipliliği bakımından nüfusta olduğu gibi ciddi bir çoğunluğa sahip olunması öngörülüyor.

Kıbrıs’ın kuzeyinde topraklarının yüzde 80’ini oluşturan 1974 öncesi ‘Rum tapulu’ mülkleri, eski sahiplerinin iade, takas ve tazminat yoluyla tazmin edilmesi amacıyla 22 kategoriye ayırdı. 3 bin 355 kilometre kare yüzölçümüne sahip Kuzey Kıbrıs, 2 milyon 400 bin dönüm olarak kabul ediliyor. Kuzey Kıbrıs topraklarının, 470 bin dönümü, dağlar ve yollar gibi kamu alanından oluşuyor. Özel mülkiyet alanların toplamı ise, 1 milyon 930 bin dönüm. Bu mülklerin 1 milyon 550 bin dönümü 1974 öncesinde Rumlara ait. Rum mülkler, KKTC’de bireysel mülk toplamının yüzde 80’ini oluşturuyor.

1. AŞAMA GEÇİLDİ

Mülkiyet sorununun çözümünün temelini oluşturan ve sürece ivme verecek 22 maddelik kategoriler listesinde kullanım şekli, yapısal statü, dini mekan ve vakıf malı olmasına göre araziler tanımlanmış durumda. Bu kategorilerin belirlenmesi sonrasında sırada mülkiyet ile ilgili kategorilerin belirlenmesi kaldı.

İŞTE KATEGORİLER

1-Referandum sonrasında gerçekleşecek toprak düzenlemesinin olduğu bölgelerdeki mülkler

2- Kıbrıs Türk ve Kıbrıs Rum eyaletlerine kalacak bölgelerdeki mülkler.

3-Sanayi bölgeleri olarak kullanılan ve faaliyetlerin devam ettiği mülkler.

4- 1974 sonrasında üzerine inşaat yapılan mülkler

5-Kamusal alanın tanımlandığı ve bu amaçla kullanılan mülkler

6-1974 sonrasında ikamet amaçlı mülkiyet sahibi tarafından kullanılan mülkler

7-1974 sonrasında ikamet amaçlı mal sahibi tarafından kullanılmayan ama kira durumunda bulunan mülkler

8- Göçmen statüsünde bulunan vatandaşların kullandığı mülkler.

9- Göçmen statüsünde bulunmayan vatandaşların kullandığı mülkler.

10-Kullanım dışı olan mülkler

11- Yerleşime müsait arsa nitelikli mülkler

12-Tarımsal amacı ile kullanılabilen mülkler

13- Yerleşim için kullanılması yaşanan tahribat veya doğal nedenlerle mümkün olmayan mülkler

14- Olası bir çözümün ardından belirli zaman döneminde talep edilmeyecek mülkler

15- 1974’te tatil evi amacı ile kullanılan kişisel mülkiyetler.

16- Kişisel kullanım amaçlı mülkler.

17- Aile ortaklıkları veyahut aile şirketleri tanımına giren mülkler

18- Şahsi mülkler

19-1963-1974 yılları arasında dini ibadet amaçlı kullanılan Evkaf’a, Rum Ortodoks Kilisesi’ne ait camii, kilise ve benzer ibadet yerleri.

963-1974 yılları arasında dini ibadet amaçlı kullanılmayan Evkaf’a, Rum Ortodoks Kilisesi’ne ait camii, kilise ve benzer ibadet kurumlarına ait mülkiyetler.

21- Kapsadığı alan bakımından çok küçük veya mirasçı sayısı çok fazla olduğundan bölünmesi imkansız, sorunlu mülkler

22- 1974 sonrasında göçmen olmayan ve farklı şahıslara satılan mülkler.