KORONAVİRÜS: BİNLERCE KİŞİNİN ÖLÜMÜNE NEDEN OLAN COVİD-19 SALGINININ KAYNAĞI NE?
Binlerce kişinin ölümüne neden olan yeni koronavirüs (Covid-19) hayvanlardan insanlara sıçradı. Ama nasıl? Bilim insanları salgının kaynağını tespit etmek için zamanla yarışıyor.
25 Şubat 2020 Salı 10:24
Çin'in bir bölgesinde bir yarasa gökyüzünde süzülüyor ve geçtiği ormanlardan birine dışkısıyla koronavirüsün izini bırakıyor. Ormandaki yaban hayvanlarından biri, muhtemelen yaprakların arasında böcek arayan bir pangolin (karıncayiyen), bu dışkıya ulaşıyor ve enfeksiyonu kapıyor.
Yeni virüs de vahşi yaşam döngüsüne girmiş oluyor. Enfeksiyonu kapan hayvanlardan biri, bir kişi tarafından avlanınca da, hastalık bu kişiye bulaşıyor. Ve virüs yaban hayvanlarının satıldığı pazardaki işçilere bulaşıyor. Küresel boyutlara ulaşacak salgın da böylece doğmuş oluyor.
Bilim insanları, bu senaryoyu doğrulayacak kanıtlara ulaşmaya çalışırken, bir yandan da virüsün bulaştığı yaban hayvanlarını bulmak için çabalıyor.
Londra Hayvanbilimleri Topluluğu'ndan Prof. Andrew Cunningham, olaylar dizisini keşfetmeye çalışmanın 'detektiflik hikâyesi gibi' olduğunu söylüyor.
Virüsün ana kaynağının birçok farklı yaban hayvanı olabileceğini belirten Cunningham'ın özellikle üstünde durduğu hayvan ise, koronavirüslerin çeşitlerini bedenlerinde barından yarasalar.
Yarasaların etkisi
Bilim insanları, hasta bir kişiden aldıkları yeni virüsün genetik kodunu incelediklerinde sonuçlar Çin'deki yarasalara işaret etmişti.
Büyük koloniler halinde hareket eden bu memeliler uzun mesafeler arası uçuyor ve hemen hemen her kıtada bulunuyor. Nadir olarak hastalanan yarasalar, taşıdıkları mikropları uzaklara ve geniş kitlelere yayabiliyor.
Londra UCL üniversitesinden Prof. Kate Jones'a göre uçmanın gerektirdiği enerjiye uyum sağlayan yarasalar, zarar gören DNA'ları da iyileştirme özelliğine sahip. Jones, "Bu da, yarasaların hastalığa yakalanmadan virüslerle mücadele edebilmelerini sağlıyor, ama bu şimdilik sadece bir fikir" diyor.
Virüsün yayılmasında yarasaların davranış tarzlarının etkili olduğu şüphesiz. Nottingham Üniversitesi'nden Prof. Jonathan Ball bunu şöyle açıklıyor:
"Yarasaların yaşam tarzlarını göz önünde bulundurduğunuzda birçok farklı virüse sahip olduklarını düşünebilirsiniz. Memeli oldukları için bazılarında, doğrudan veya başka bir canlı aracılığıyla insanlara bulaştırma ihtimali var."
Pangolin şüphesi
Bu bilinmezin ikinci kısmı da, virüsün Vuhan'daki pazara gidene kadar geçen sürede, hangi hayvanın içinde kuluçka sürecinde olduğunun tespit edilmesi. Şüphelilerden biri pangolin (karıncayiyici).
Karınca yiyen bu hayvan, dünyada kaçakçılığı en çok yapılan memeli olarak biliniyor. Soyları da tükenme tehlikesi altında. Pangolinler, özellikle Asya'da revaçta. Geleneksel Çin ilaçlarının yapımında kullanılıyorlar. Ayrıca etlerini lezzetli bulup gıda olarak tüketen de birçok kesim var.
Pangolinlerde de koronavirüsler bulunuyor. Bazılarının yapısının da insanlara bulaşan bu yeni koronavirüsle çok büyük benzerlikler gösterdiği iddia ediliyor. Dolayısıyla yarasalar ile pangolinler arasında virüs geçişi yaşanmış olabilir mi? Uzmanlar henüz nihai bir sonuca varmaktan kaçınıyor zira pangolinlerle ilgili yürütülen araştırmaların verileri henüz açıklanmadı. Bu da bilgilerin teyit edilmesini şimdilik imkânsız kılıyor.
Prof. Cunningham araştırmada kullanılan pangolinlerin sayısının ve kökenlerinin önemli olduğunu söylüyor:
"Örneğin, vahşi doğadan doğrudan alınan birkaç farklı hayvan mı (ki öyle bir durumda araştırma sonuçları daha anlamlı olur), yoksa sınırları belirli koruma altındaki bir bölgeden alınan hayvanlar mı ya da bir pazardan alınan hayvanlar mı (öyle bir durumda da virüsün kaynağı doğrudan tespit edilmiş olmaz mı)? "
Yaban hayvan pazarları
Pangolinler ve yarasa türlerinin de aralarında olduğu birçok hayvan pazarlarda satılıyor. Prof. Cunningham'a göre bu da virüslerin bir türden diğerine rahatlıkla geçmesini sağlıyor:
"Dolayısıyla pazar yerleri mikropların bir yerden diğerine, insanlar dahil geçebilmesi için ideal ortamı yaratıyor."
Vuhan'da salgından sonra kapatılan pazarda yaban hayvanları bölümü de vardı. Bu bölümde, deve, koala ve kuş parçaları dâhil avlanan hayvanlar satılıyordu. Guardian gazetesi pazardaki bir dükkânın envanterinde yavru kurtlar, ağustosböcekleri, akrepler, bambu sıçanları, sincaplar, tilkiler, misk kedileri, kirpiler, semenderler, kaplumbağalar ve timsahlar bulunduğunu yazmıştı.
Yarasalar veya pangolinlerin listelerde bulunup bulunmadığını henüz bilmiyoruz. Ama Çinli yetkililer pazarda hangi hayvanların satıldığını tespit etmek için istihbarat topluyor. Prof. Ball "Böyle bir şeyin tekrar yaşanmaması için hangi hayvanda bulunduğunun tespit edilmesi gerekiyor, bu kadar yayılmasına neden olan risklerin de belirlenmesi gerekiyor" diyor.
Son yıllarda ortaya çıkan virüslerin birçoğu vahşi hayvanlardan geçti. Ebola, HIV, SARS ve şimdi de yeni koronavirüste de durum aynı. Prof. Jones enfeksiyona bağlı salgın hastalıklardaki artışın, insanların da bu tip virüsleri tespit edebilme yeteneklerinin de gelişmesine ve vahşi yaşamla olan ilişkinin güçlenmesine bağlıyor.
'Hayvanlara zarar vermeden çözülmeli'
Prof Cunningham, risk faktörlerinin anlaşılması durumunda yaban hayvanlarına da zarar vermeden virüsün önlenmesi için adımlar atılabileceğini söylüyor.
Doğal yaşamı koruma aktivistleri, her ne kadar virüsün kaynağı olarak gösterilseler de yarasaların ekosistemin işleyişinde önemli bir rol oynadıklarını ifade ediyor.
Prof Cunningham "Böcek yarasaları, sinek ve tarıma zarar veren canlılar dahil birçok böceği devasa boyutlarda yiyor. Meyve yarasaları da ağaçlara polen yayıyor ve tohumlarının çevreye yayılmasını sağlıyor. Yarasaların 'salgın önleme' adı altında yanıltıcı bir şekilde ıskartaya çıkarılmamaları lazım" uyarısında bulunuyor.
2002-2003 yıllarında görülen SARS salgınında da benzer bir koronavirüs görülmüştü. Yaban hayvanlarının satışına geçici süreyle yasak getirilmişti ama pazarlar yine kısa sürede Çin genelinde, Vietnam'da Güneydoğu Asya'da ortaya çıkmıştı.
Çin yine genelde gıda, kürk ve geleneksel ilaç üretiminde kullanılan yaban hayvanları ve ürünlerinin alım satımını askıya aldı. Bu yasağın kalıcı olabileceğine dair haberler de geliyor.
Binlerce kişinin ölümüne neden olan hastalığın asıl sorumlusunun ne olduğu ve nasıl yayıldığı henüz kesin olarak bilinmese de East Anglia Üniversitesi'nden Prof. Diana Bell şu uyarıda bulunuyor:
"Farklı ülkelerden farklı habitatlardan ve farklı yaşam tarzlarından, sudan ağaçlardan birçok hayvanı bir araya getiriyoruz, hepsini birbirileriyle karıştırıp bir potada eritiyoruz. Artık buna bir son vermeliyiz."
- İskoçya'da Başbakan Hamza Yusuf görevinden istifa ettiNicola Sturgeon'un yerine yaklaşık bir yıldır SNP liderliği ve başbakanlık görevini yürüten politikacı, hükümete başka bir ismin liderlik etmesinin "zamanının geldiğini" söyledi.29 Nisan 2024 Pazartesi 21:35AVRUPA
- Yakın Doğu Üniversitesi, Kriz Yönetimi ve Duygusal Dengede Eğitimler VerdiYakın Doğu Üniversitesi'nden Kriz Yönetimi ve Duygusal Dengede Eğitimler29 Nisan 2024 Pazartesi 20:32YDÜ - YAKIN DOĞU ÜNİVERSİTESİ
- Threads uygulaması Türkiye'de erişime kapandıMeta şirketinin X'e (Twitter) rakip olarak piyasaya sürdüğü ve şu anda dünya çapında yaklaşık 150 milyon aylık aktif kullanıcısı olan Threads uygulaması, Rekabet Kurumu'nun kararı sonrası Türkiye'de erişime kapandı.29 Nisan 2024 Pazartesi 19:25TEKNOLOJİ
- Araştırma: T-rex türü dinozorlar sanıldığı gibi zeki değilAralarında davranış bilimci, paleontolog ve nörologların bulunduğu uluslararası araştırma heyeti, tyrannosaurus rex (T-rex) türü dinozorların sanıldığı gibi zeki olmadıklarını, timsah ve kertenkeleler gibi davrandıklarını ortaya koydu.29 Nisan 2024 Pazartesi 18:15AVRUPA
- Kargo iade paketine giren kedi yüzlerce kilometre uzağa uçtuABD'de evcil bir kedi, iade edilecek bir kargo paketine gizlice girince, yüzlerce kilometre uzağa uçtu. Kimliği çiple tespit edilen kedi, bir hafta sonra ailesine kavuştu.29 Nisan 2024 Pazartesi 17:36AMERİKA
- Uluçay: Plajlarımız 15 Mayıs itibarıyla tam randımanlı olarak hizmet verecekGazimağusa Belediye Başkanı Süleyman Uluçay, sosyal medya hesabı üzerinden bir açıklama yaparak, denizlerin herkes için erişilebilir olması adına çalışmaya devam ettiklerini vurguladı.29 Nisan 2024 Pazartesi 16:11GAZİMAĞUSA
- Güney Kıbrıs’ta kanser hastasını tedavi gördüğü merkezden kovdularGüney Kıbrıs’ta, aynı zamanda GESİ sağlık sistemi dahilinde olan rehabilite merkezinde bulunan bir kanser hastasının, sevk süresinin dolduğu gerekçesiyle merkezden kovulduğu belirtildi.29 Nisan 2024 Pazartesi 16:11GÜNEY KIBRIS
- 13 Kilo uyuşturucuyla yakalandılar...Ercan Havalimanında düzenlenen x-ray operasyonunda 13 kilo uyuşturucuyla yakalanan Hollandalı turist M.B ile suçla bağlantılı tutuklanan Libyalı Z.B mahkemeye çıkarıldı.29 Nisan 2024 Pazartesi 15:50KIBRIS
- Tozlu hava yarın gece yarısına kadar sürecek!Ülke 15 gündür tozlu havanın etkisinde.29 Nisan 2024 Pazartesi 15:50KIBRIS
- Meteoroloji açıkladı: Gök gürültülü sağanak yağmur geliyorMeteoroloji Dairesi, yarın ve çarşamba günü havanın yer yer sağanak veya gök gürültülü sağanak yağmurlu olmasının beklendiğini duyurdu.29 Nisan 2024 Pazartesi 15:49KIBRIS
- Geri
- Ana Sayfa
- Normal Görünüm
- © 2014 Detay Kıbrıs
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.