Teksas'ta bir çocuk kızamıktan öldü. Bu, ABD'de on yıl sonra kızamıktan kaynaklanan ilk ölüm vakası oldu. Okul çağındaki çocuk virüse karşı aşılanmamıştı ve geçen hafta Teksas'taki bir hastaneye kaldırıldı. Güney eyaleti, haftalardır kızamık salgınıyla mücadele ediyor ve etkilenenlerin çoğu çocuk.

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ve ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC) tarafından Kasım 2023'te yayınlanan ortak bir raporda, 2023 yılında kızamıktan kaynaklanan ölümlerin sayısının dünya çapında yüzde 40 arttığı konusunda uyarıda bulunulmuş, bu artışta COVID-19 pandemisinin de etkili olduğu vurgulanmıştı.

CDC Küresel Aşı Departmanı Direktörü John Vertefeuille, "Son yıllarda düşen aşılama oranları göz önüne alındığında, bu durum sarsıcı ama maalesef beklenen bir gelişme" diyor.

2023'te kızamık virüsünün yayılması, 37 ülkede salgınlara yol açtı. DSÖ ve CDC, özellikle yoksul ülkelerde dokuz milyon çocuğun hastalandığını ve bunlardan 136 bininin öldüğünü belirtiyor. Her iki kurum da ABD ve Avrupa gibi daha zengin bölgeler de dahil olmak üzere, dünya genelindeki aşılama çabalarını artırmaya çağırıyor.

Avrupa'da da kızamık vakaları 2023'te 42 binin üzerine çıktı. Bu, bir önceki yıla göre 45 kat artış anlamına geliyor.

Kızamık hâlâ tehlikeli

1980'lerden bu yana dünya çapında kızamık vakalarının sayısı düşüş gösteriyordu. Dünya Sağlık Örgütü'ne göre, bu durum özellikle son 20 yılda potansiyel olarak 50 milyondan fazla hayat kurtaran aşılama programları sayesinde gerçekleşti. 1980'lerde dünya çapında yılda dört milyona kadar kızamık vakası görülürken 2020'lerin başında enfeksiyon oranları birkaç yüz bine düşmüştü.

Almanya'da kızamık oranı 2020'den beri DSÖ'nün talep ettiği 1 milyon nüfusta 1 vakanın altında seyrediyor. Bu durum, Mart 2020'den beri Almanya'da geçerli olan kızamık aşısı zorunluluğundan da kaynaklanıyor. Yine de ülkedeki vakalarda son dönemde belirgin bir artış gözleniyor. Son vakalar şunu gösteriyor: Kızamık henüz ortadan kalkmadı veya yok edilmedi.

DSÖ'ye göre bunun nedeni özellikle çocukların aşılanmaması: "Çocukların aşılanmadığı yerlerde salgınlar meydana geliyor."

Avrupa Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezi (ECDC) de 16 Şubat 2024'te kızamık aşılama oranının "yetersiz" olduğunu açıkladı. ECDC'ye göre, yeterince aşılanmadığı için Avrupa Birliği ve Avrupa Ekonomik Alanı'nda, kızamık vakalarının sayısı önümüzdeki aylarda artmaya devam edecek.

Sağlık kurumu, "kızamığın sık görüldüğü bölgelerden ithal edilme olasılığının yüksek olduğunu" belirtiyor. Önümüzdeki ayların, kızamık virüsünün yayıldığı en yoğun dönem olmasının kuvvetle muhtemel olduğunu ifade eden ECDC Direktörü Andrea Ammon, sözlerini şöyle sürdürüyor: "Kızamıktan kimse ölmemeli. Aşılar, önlenebilir ölümlere karşı güvenli ve etkili bir yöntemdir."

COVID-19 aşı yorgunluğuna neden oldu

Hastalık oldukça bulaşıcı ve potansiyel olarak ölümcül, ancak kızamık için özel bir tedavi yok. Bu nedenle aşı ile önleme, hastalığın yayılmasını önlemenin en iyi yolu olarak kabul ediliyor.

Ancak COVID-19 salgını sırasında milyonlarca kişinin üst üste aşılanması, insanlarda genel bir aşı yorgunluğuna neden oldu. Bu da kızamık gibi diğer bazı hastalıklara karşı yaptırılması gereken rutin aşılara karşı olumsuz dahi yaklaşımlara yol açtı.

CDC'ye göre, pandeminin ilk iki yılında yaklaşık 61 milyon kızamık aşısı ertelendi veya yaptırılmadı. Bu durum, 2021'de tahminen 128 bin kişinin kızamıktan öldüğünü ve çoğunun beş yaşın altında aşısız veya yetersiz aşılı çocuklar olduğunu gösteren diğer WHO verileriyle de örtüşüyor.

Kızamığın belirtileri neler?

Belirtiler soğuk algınlığına benziyor: Yüksek ateş, öksürük, burun akıntısı. Ayrıca kızamık, tüm vücutta döküntü ve kaşıntı ile kendini gösteriyor.

Hastalık zatürre, ishal, sağırlık, körlük, beyin hasarı ve en kötü durumlarda ölüme bile yol açabiliyor. Kızamık, neden oldukları semptomlar benzer olduğu için genellikle kızamıkçık ve kabakulak ile birlikte tanımlanıyor.

Kızamığa nerede ve nasıl yakalanabilirsiniz?

Kızamık hastalığı, virüsler tarafından tetikleniyor. Diğer birçok viral enfeksiyonda olduğu gibi, bulaşma genellikle öksürme ve hapşırma yoluyla, yani damlacık enfeksiyonu olarak gerçekleşiyor. Bununla birlikte virüs havada ve yüzeylerde iki saate kadar aktif ve bulaşıcı kalabildiği için yetersiz havalandırılan ortamlarda da kolayca yayılabiliyor.

Kızamık virüsü, enfekte bir kişiden yakın temasta bulunduğu dokuz veya on aşısız kişiye bulaşabiliyor. Herkes kızamığa yakalanabilir ancak çocuklar özellikle risk altında.

DSÖ'ye göre, bilhassa mülteciler de yüksek risk grubunda. Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF), Gazze Şeridi'nde kızamık ve çocuk felci gibi diğer önlenebilir hastalıkların yayılması konusundaki endişelerini dile getirdi. "1,9 milyon civarı yerinden edilmiş kişi" (sığınmacı) arasında yer alan yaklaşık 19 bin çocuk, Ekim 2023'ten beri bölgedeki çatışmalar nedeniyle rutin aşılarını olamadı.

En etkili önlem: Kızamık aşısı

Kızamık aşısı tek başına da uygulanabiliyor. Ancak özellikle çocuklarda kabakulak, kızamıkçık ve/veya suçiçeği aşılarıyla birlikte yapılması daha yaygın. Buna MMR aşısı deniyor.

DSÖ, ister saf bir kızamık aşısı ister kombine/karma MMR aşısı olsun, çocukların bağışıklıklarını sağlamak için iki doz aşı yapılmasını öneriyor. Aşı, hastalığı önleyemez, ancak aşılanmış kişiler genellikle daha hafif veya atipik bir hastalık seyrine sahiptir ve nadiren kızamık virüslerini diğer kişilere bulaştırır.

Tedavi: Kızamık nasıl iyileşir?

Kızamık için doğrudan bir tedavi henüz mevcut değil. Ancak sağlık uzmanları, hastalara dinlenmelerini, özellikle ishal veya kusma durumunda dehidrasyonu önlemek için bol su içmelerini ve gerekirse ağrı kesici almalarını tavsiye ediyor.

Doktorlar ayrıca zatürre, kulak ve göz enfeksiyonları gibi eşlik eden hastalıkları tedavi etmek için bazen antibiyotik de reçete edebiliyor.

Önemli: Kızamık, viral bir hastalıktır. Antibiyotikler sadece bakteriyel enfeksiyonlarla savaştıkları için kızamık virüsüne karşı etkisizdir. Antibiyotiklerin kötüye kullanılması, bünyenin antimikrobiyal direncini artırarak diğer ilaçları da işe yaramaz hale getirir.

Özetle; yapabileceğiniz tek şey, kendinizi aşıyla korumak ve virüsün seyrini izlemek.