Akut inme, Türkiye’de önemli halk sağlığı sorunları arasında yer alıyor. İnme, kalıcı engellilikte birinci, ölümlerdeyse ikinci sıradaki etken. Yaşlı nüfusla birlikte inme sıklığı giderek artıyor. İnme, beyin damarlarının tıkanması ya da kanamasıyla gelişiyor. Ancak, hastaların çoğunda inme nedeni ani tıkanma. 2019 istatistiklerine göre, Türkiye’deki toplam 436 bin ölümün yüzde 8’i (yaklaşık 35 bini) inmeden kaynaklanıyor. Yaklaşık on katı insan da beyin damar hastalıklarına bağlı olarak yürüme ve konuşma yetisini kaybediyor; yiyemiyor, içemiyor, mesleğini ve işini yapamıyor, bakıma muhtaç yaşıyor.

İnme geçirenlerin yüzde 40’ı yaşamını engelli, yüzde 20’si ise bakım gerektiren engelli olarak sürdürmek zorunda kalıyor. 

Newsweek’e konuşan Japonya’daki Kyushu Üniversitesi’nde kök hücre biyolojisi ve tıbbı bölümünde yardımcı doçent olan Tayito Matsuda, “Şu anda inme hastaları için nörolojik işlevi geri kazandıracak etkili bir tedavi bulunmuyor” dedi.

Mikrogliya hücrelerini nöronlara dönüştürdüler

Vücudumuzdaki çoğu hücrenin aksine, beyin hücreleri kolayca yenilenemez ve bu nedenle beyinde meydana gelen herhangi bir hasar genellikle kalıcı olur. Bununla birlikte, Proceedings of the National Academy of Sciences dergisinde yayınlanan yeni bir çalışmayla, Matsuda ve meslektaşları bu kayıp nöronların yerine yenilerini koymak için bir çözüm bulmuş olabilir.

Beynimizde iki ana tip beyin hücresi var: Beynin kabloları gibi hareket eden nöronlar ve elektrikçiler gibi hareket ederek nöronların bakımını yapan ve onları koruyan glia hücreleri. Bu glia hücreleri arasında beyni enfeksiyonlardan ve hasardan korumak üzere özelleşmiş bağışıklık hücreleri olan mikrogliya da yer alıyor.

Matsuda ve meslektaşları, en ileri biyoteknolojiyi kullanarak bu mikrogliya hücreleri nöronlara dönüştürmeyi başardı.

Çalışmanın başyazarı Takaşi İrie yayınladığı açıklamasında, “Mikrogliya bol miktarda ve tam da ihtiyacımız olan yerde bulunuyor, bu nedenle dönüşüm için ideal bir hedef” dedi.

Farelerde başarılı oldu

Ekip, bir grup farede inme benzeri yaralanmalar oluşturduktan sonra, farelerin mikrogliyal hücrelerinin bir alt kümesini nöronal aktiviteleri gerçekleştirmek için yeniden programlamayı başardı. Bu, nöronal genleri aktive eden ve moleküler bir anahtarın açılmasını kapsıyor. Başka bir deyişle, hücreler beynin içinde dönüştürülebildi.

Matsuda, “Çok şaşırdım çünkü normalde bu hücreler nöronlara dönüşmez. Diğer araştırmacılar için de inanılmaz bir sonuçtu, bu yüzden bu dönüşümü kanıtlamak için birçok deney yaptık” dedi.

Dört ila sekiz hafta sonra, bu yeni beyin hücreleri farelerin beyinlerine başarıyla entegre oldu ve sadece üç hafta sonra, fareler davranış testlerinde gelişmiş motor fonksiyon gösterdi.

Matsuda, “Bu teknoloji bir hastanın beyninde yeni nöronlar üretmek için kullanılabilirse, kaybedilen nörolojik işlev geri kazanılabilir” dedi.

Elbette, insan beyni bir fareninkinden oldukça farklı, bu nedenle inme hastalarına uygulanabilirliğini doğrulamak için daha fazla çalışma yapılması gerekiyor.

Bununla birlikte, bu sonuçlar hala umut verici ve gelecekte inmeye bağlı beyin hasarına bir çözüm sunuyor.