HIYARCIKLI (BUBONİK) VEBA NEDİR, NASIL BULAŞIR?

Çin'in İç Moğolistan Özerk Bölgesi'nde bir kişinin veba şüphesi ile tedavi altına alınması, bu hastalığın geçmişi ve bulaşma biçimlerini de gündeme getirdi.

Veba insanlık tarihindeki en ölümcül hastalıklardan biriydi ancak artık antibiyotikler sayesinde kolayca tedavi edilebiliyor.

Hıyarcıklı (bubonik) veba nedir?

Tedavi edilmezse ölümcül olan vebaya, çoğunlukla kemirgenlerde yaşayan Yersinia pestis isimli hayvansal bir bakteri neden oluyor.

Hıyarcıklı veba, hastalığın en insanlara bulaşabilen en yaygın türü.

Bu adı, bulaştığı insanın lenflerinde, kasıklarında ve koltuk altlarında oluşan hıyarcık şeklindeki acılı şişliklerden alıyor.

2010 ile 2015 yılları arasında dünya çapında 3 bin 248 vaka bildirildi ve bunların 584'ü hayatını kaybetti.

Bu hastalığa tarihte, kara ölüm adı da verildi. Bunun nedeni de hastalığın uzuvlarda oluşturduğu kangrenimsi karartılardı.

Hastalık nasıl etkiliyor?

Enfekte olan kişi genel olarak iki ila altı gün içerisinde hastalık belirtileri göstermeye başlıyor.

Yumurta büyüklüğü kadar şişebilen lenf bezlerinin yanında, hastalar, yüksek ateş, titreme, baş ağrısı, has ağrısı ve yorgunluk gibi belirtiler gösteriyor.

Veba aynı zamanda ciğerleri de etkiliyor, öksürük, göğüs ağrısı ve nefes alma güçlüğüne sebep oluyor.

Bakteri kana da karışarak sepsis adı verilen duruma neden olabiliyor. Bu noktada hastalık, doku zedelenmesi, organ yetmezliği ve ölüme varabiliyor.

Nasıl kaparsınız?

• Enfekte olmuş bitlerin insanı ısırması sonucu geçebiliyor.
• Hastalıklı fare, sıçan gibi kemirgenlerle temas edilmesi ile bulaşabiliyor.
• Hastalık taşıyan hayvan veya kişiden havaya saçılacak damlacıkların nefes yoluna karışması ile de vücuda girebiliyor.
• Kedi köpek gibi evcil hayvanlar da bit ısırıkları veya hastalıklı kemirgeni yiyerek hastalık kapabiliyor.

Moğolistan Özerk Bölgesi'ndeki vaka sonrası, Çin hükümeti veba taşıma ihtimali olan hayvanların etlerinin yenilmesini yasakladı.

Veba sonucu hayatını kaybeden kişinin cenazesi ile yakın temas eden kişilere de hastalık bulaşabiliyor.

Hastalık eğer tedavi edilmezse yüksek ihtimalle ölümcül olabiliyor. Bu nedenle hızlı bir antibiyotik tedavisinin hayati.

Kan ve diğer örnekler üzerinde yapılan laboratuvar testleri de erken teşhis açısından önemli ve hayat kurtarıyor.

Bu bir salgına dönüşebilir mi?

Veba hastalığına dünyanın farklı bölgelerinde halen rastlanıyor. Yakın zaman önce Demokratik Kongo Cumhuriyeti ve Madagaskar'da salgınlar yaşandı.

Eski çağlarda özellikle de Orta Çağ'da veba salgınlarına sıklıkla rastlanıyordu ancak hızlı müdahaleler sayesinde artık salgınlar bölgesel kalıyor.

Southampton Üniversitesi'nde mikrobiyolog olarak görev yapan Doktor Matthew Dryden, Moğolistan'daki vakanın hızla tecrit edilmiş olmasının önemine vurgu yapıyor:

"Hıyarcıklı veba, Covid 19'un aksine antibiyotiklerle tedavi edilebiliyor. Durum her ne kadar endişe verici olsa da tek bir vakadan bahsediliyor ki bu vaka da hızla tedavi edilebilir."