GÜNEY’E DOĞALGAZ TOKADI

KIBRIS'IN ENERJİ PLANLARI BOZULDU

Reuters Haber Ajansı, İsrail'in Türkiye, Mısır, Ürdün ve Filistin Yönetimi ile yaptığı işbirliklerinin Kıbrıs'ın enerji planlarını bozduğunu duyurdu.

ERTELEME YAPILDI

Ajansa göre, İsrail'in bu ülkelerle yaptığı işbirliği, Avrupa'yı Rus doğalgazına iyi bir alternatiften mahkum bırakabilir. Reuters, İsrail'in kurduğu yeni işbirliklerinin doğalgaz rezervlerinin Kıbrıs'ta inşa edilmesi planlanan terminalde kullanılması planlarını ertelediğini üyelerinde bildirdi.

YETERLİ GAZ YOK

Güney Kıbrıslı bir yetkili de Kıbrıs'ın sürdürülebilir bir doğalgaz ihracatı için daha fazla doğalgaz bulması gerektiğini belirtti. İsrail’in bu yeni planları Kıbrıs’taki gelişmelerle ilgili kuşkulara yol açtı.

*****

Reuters Haber Ajansı’nın yorum- haberine göre, İsrail gazı ülkeye komşularıyla daha iyi ilişkiler vaat ediyor. İsrail’in yeni bulduğu doğal gazı ihraç çabası eski müttefikleri olan Mısır ve Türkiye ile olan gergin bağları yeniden oluşturmaya yardımcı olurken, Avrupa’yı değerli bir seçenekten mahrum ederek, Rusya gazına muhtaç bırakabileceği kaydedilen yorumda şu görüşlere yer verildi:

İsrail, son zamanlarda, her ne kadar Filistin’le olan ilişkileri kötü durumda olsa da, Ürdün ve Filistinli yetkililerle enerji konularında anlaşmalar imzalamış bulunuyor. Şimdi ise enerjiyle ilgili devasa keşiflerini nakde çevirmek için ufkunu genişletme ihtiyacı duyuyor.

Aynı zamanda Küçük Asya (Türkiye) pazarlarına ihracat erişimi sağlayacak olan İsrail-Mısır arasında, gaz konusundaki işbirliği yükselirken, her şeyin yolunda gitmesi durumunda ve son gelişmelerin ışığında, 2015 gibi yakın bir tarihte İsrail-Türkiye arasında bir boru hattı döşenmeye başlayabilir.

İçteki açıklar, dünyanın Asya’daki en kârlı pazarına, Süveyş Kanalı’ndan gelen ihracatı tüketirken, artan nüfusla birlikte yükselen talepler Mısır’ın Sıvılaştırılmış doğal ihraç tesislerinde yeni tedarik ihtiyaçlarına yol açtı.

Bu ise İsrail’in gaz rezervlerini Kıbrıs’ta gelecekte kurulacak olan, bir ihracat tesisine pompalamayla ilgili planlarını rafa kaldırarak, borç içerisindeki Akdeniz adasının gaz piyasasında küresel bir oyuncu olma sevdasına büyük bir darbe indirdi. Kıbrıs’ta kurulacak olan sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) ihracat tesisi, Avrupa ve Asya’ya yılda en az 5 milyon metrik ton LNG sağlayarak Avrupa’nın, Ukrayna’da meydana gelen krizin Doğu-Batı ilişkilerinde soğuk rüzgârlar estirmesiyle önemli bir endişe kaynağı haline gelen Rusya’ya olan bağımlılığının azalmasını sağlayacaktı.

Yatırımcıların milyarlarca dolarlık yatırımları gelire çevirebilmek, Kıbrıs’ın verebileceğinden daha fazla gaza ihtiyaç duymalarından ötürü İsrail’in bu yeni planları Kıbrıs’taki gelişmelerle ilgili kuşkulara yol açtı.

Kıbrıs’ın gaz rezervlerinin geliştirilmesiyle ilgili bir kaynak, “Eğer İsrail gerçekten bölgenin gaz kaynaklarını geliştirme konusunda, Kıbrıs’la ortaklıktan vazgeçmişse, o zaman gerçekten uygun bir ihracatçı olmak istiyorsak, çok daha fazla gaz bulmamız gerekecek ki, bu da planlarımızın birçok yıl ertelenmesi anlamına gelecektir” diye konuştu.

Geçiş İttifakları

Moskova’nın, Kırım ilhakı ve Ukrayna sınırına asker yığınağı yapmasına tepki olarak, Rusya enerji sektörüne yaptırımlar uygulama, Avrupa’nın petrol ve gaz kaynaklarını çeşitlendirme konusundaki acil ihtiyacının altını çizmiş bulunuyor.

İsrail, gaz boru hattı ve gazın sıvılaştırılmış gaz şeklinde soğutulup, dünyanın büyük pazarlarına sevk edebilmelerine olanak tanıyacak, yüzer LNG üretim tesisleri yoluyla ihraç etmeyi planlıyor.

İsrail’in stratejik uyarlaması heyecan yaratacak kadar yakın bir gaz bölgesini Avrupa’nın elinden almış olacak. İsrailli diplomatik bir kaynak Reuters’e "Sonunda Mısır ve Türkiye’nin enerjiye ihtiyaçları var ve buna bizim sahip olduğumuz gerçeği, bölgesel çıkar yakınlaşmasını yaratıyor” diye konuştu.

LNG Avrupalıların ödediği fiyatın iki katını yakalarken, Mısır, Asya pazarına ulaşabilmeleri için İsrail’in devasa Leviathan havzasını geliştiren ABD-İsrail şirketler grubuna bir yol öneriyor.

İsrail Başbakanlığı’ndaki Ulusal Ekonomik Konsey Başkanı Eugene Kandel, “Eğer İsrail’deki alanları işleten şirketler o tesisleri işleten şirketlerle bir anlaşmaya varırlarsa o zaman bundan Mısır, İsrail ve tüm şirketler çıkar sağlayacak gibi görünüyor” diye konuştu.

İsrail ve Mısır, bir dönüm noktası olarak 1979 yılında imzaladıkları barış uzlaşmasından bu yana, sadece sınırlı bir ekonomik işbirliği gerçekleştirdiler. Son zamanlarda Mısır’da meydana gelen siyasi karışıklıklar, bu ülke ile komşuları arasındaki işbirliğinin daha da kısıtlanmasına yol açtı.

İsrail’in Delek Drilling, Ratio, Avner Oil, ve ABD merkezli Noble Energy ile Mısır yetkilileri arasında süregelen görüşmeler, İsrail gazının ülkenin boşta kalan LNG ihracat tesislerine akıtılması üzerinde yoğunlaşıyor.

Mısır’ın yeterince yararlanılmayan LNG tesislerini işleten ve dünyanın önde gelen LNG alım-satım şirketlerinden biri olan İngiliz BG Group, Leviathan ortaklarıyla müzakereler sürdürüyor.

Sanayi kaynaklarına göre tercih edilen seçenek, İsrail gazının doğrudan Idku’daki LNG tesisine akıtılmasına olanak sağlayacak, Leviathan’ı BG Group’un Mısır sularındaki offshore boru hattına ağına bağlayacak bir su altı boru hattı inşa edilmesi.

Gerçekleştirilmesi halinde bu sadece Idku’daki üretimi canlandırmakla kalmayacak, aynı zamanda İsrail’in ilk LNG ihracatının bir Mısır tesisinden yapılacağı anlamına da gelecek.

Mısır ve İsrail ararsında daha önce inşa edilen boru hatları, İsrail’le bağlantıya karşı olan gruplar tarafından defalarca bombalanmıştı. Ancak deniz altından geçecek bir boru hattı çok daha zor bir hedef teşkil edecektir.

Mısır bir yandan içte gittikçe artan enerji ihtiyacına cevap vermeye çalışırken yerel üretimdeki düşüş ve elektrik kesintileri Arap dünyasının bu en yoğun nüfuslu ülkesinde muhalif seslerin yükselmesine de yol açtı.

İsrail gazı içte yaşanan enerji sıkıntısının azaltılmasına yardımcı olurken, eski başkan Muhammed Mursi’nin devrilmesinde de rol oynayan enerjiyle ilgili rahatsızlıkları giderebilecek ve aynı zamanda Mısır’ın BG Group gibi enerji devlerine olan 6 milyar dolarlık borcunu da hafifletebilecek.

İsrail, çift taraflı ihracat politikasının bir parçası olarak LNG’yi aynı zamanda Leviathan sahası üzerinde demirleyecek bir yüzer tesis aracılığıyla uzak Asya ve Güney Amerika pazarlarına da sevk etmeyi hedefliyor.

Kendel, "Komşularımızla olan ekonomik bağlarımızı kesinlikle sağlamlaştırmak istiyoruz ama aynı zamanda bölgedeki olası karışıklara da maruz kalmak istemiyoruz, bu nedenle İsrail’in, kendisini bölgeyle sınırlamayacak pazarlara ihtiyacı var” diye konuştu.

Türk yakınlaşması

Bir zamanlar sıkı müttefik olan İsrail ve Türkiye arasındaki bağlar, 2010 yılında İsrail’in Gaza şeridindeki ablukasını kırmaya çalışan Filistin yanlısı aktivistleri taşıyan Türk yatına İsrail komandoları tarafından gerçekleştirilen ve ölümlerle sonuçlanan saldırının ardından ciddi bir şekilde zarar görmüştü.

Tarafların görüşmekte olmasına karşın zayıflamış ilişkiler gaz konusundaki anlaşmaların önünde bir engel teşkil etmeyi sürdürüyor.

Enerji konusunda önce gelen bir Türk yetkili, Reuters’e "siyasi konuların çözülmesine yönelik yüksek düzeyde müzakerelerle enerji konusunda ilerleme sağlamaya yönelik alt düzeydeki müzakereler her zaman yapılmakta. İlişkilerin normalleşmesi yatırım ve enerji konusundaki işbirliğinin yolunu açacaktır” diye konuştu.

ABD öncülüğündeki uzlaşma çabaları önümüzdeki aylarda gaz taahhüdüyle canlanabilir.

Oxford Araştırma Grubu analizcisi Sara Hassan’a göre, “Yeni Doğu Akdeniz gaz zenginliğini potansiyel bir çatışma kaynağı olmaktan bölgesel işbirliği katalizörü haline çevirebilme konusunda dikkate değer bir potansiyel bulunuyor. Türkiye herhangi potansiyel bir anlaşma yanında en azından Filistinliler için daha iyi şartlar için çaba gösterdiğinin görülmesini isteyecektir.”

Çıkmaz konusunda karşılıklı suçlamaların arasında İsrail’in başkan Mahmud Abbas’ın, Batı Şeria Filistin Yönetimi’ne yeni ekonomik yaptırımlar empoze etmeye başlamasıyla İsrail ve Filistinliler arasında nesiller süren çatışmayı çözmeye yönelik barış görüşmeleri çökme noktasına çok yaklaşmış bulunuyor.

İsrail’in Leviathan Konsorsiyumu ve Türk mukabilleri arasında devam eden görüşmeler, İsrail’e yükselmekte olan Pazar ve 2023 yılında Avrupa’nın en büyük enerji pazarlarından birine erişim sağlayacak. 2.2 milyar dolara mal olması beklenen, 10 milyar metre küplük bir su altı boru hattı inşası üzerinde yoğunlaşılıyor.

Bir Türk enerji yetkilisi, "İsrail gazını Türkiye’ye taşıyacak boru hattının inşa safhasına 2015 yılının ikinci yarısında başlayabileceğini düşünüyoruz. Henüz inşasına başlanmamış olan ve Avrupa’yı Türkiye üzerinden Hazar’a bağlayacak olan ayrı bir boru hattı da sonunda İsrail gazı için batı Avrupa’da yeni bir pazar oluşturabilir.

Öngörülen 25-yıllık bir tedarik anlaşması Türkiye-İsrail bağlarını sağlamlaştırıp ekonomik bağlantıları canlandırırken Türkiye’nin İsrail’e karşı uyguladığı yaptırımlar kaldırılabilir ve elçiler yeniden görevlerine iade edilebilirler” ” diye konuştu.

Merkezi Londra’da bulunan Global Resources Corporation danışmanlık şirkeri başkanı Mehmet Öğütçü ise "doğal gaz için Türk pazarı bölgede büyüyen tek pazar ve Rusya’dan uzaklaşma İsrail gazının Azeri, İran ve Kürt gazına katılmasını haklı kılacaktır. Türkler, bu gaz projesinin onların katılımı olmadan uygulanması durumunda Doğu Akdeniz’de oyuncu olamayacaklarının bilincindedirler. Bu nedenle Türk özel sektörü öncülük yapmaları için teşvik edilebilirler ve siyasiler de daha sonraki etapta onları izleyebilir” diye konuştu.

Kıbrıs ipleri kopardı

Gazla ilgili keşifler ve İsrail gazının Türkiye’ye ulaşabilmesi için hangisinin deniz sınırlarından geçeceği konusu, daha şimdiden Türkiye ile Kıbrıs arasında uzun süreden beri devam eden toprak tartışmalarının çözümüne yönelik görüşmelere ivme kazandırmaya başlamış durumda.

Roma’daki Uluslar arası İlişkiler Enstitüsü enerji ve savunma analizcisi Nicolo Sartori, "Türkiye’nin öncelikli hedefi tavan yapan talepleri karşılamayı sağlama almak olduğundan gerçekten de doğal gaz her iki tarafın bir anlaşmaya varmasına yardımcı olacak gibi görünüyor diye konuşurken, Öğütçü de “ABD çok deneyimli rolü oynarken Doğu Akdeniz boru hattını oluşturmaya yönelik çabalar son birkaç ayda hızlandı. Kıbrıs sorununun çözümü gündemin en tepesinde bulunuyor ve bu Kıbrıs’ın bu boru hattını kullanmasına olanak sağlayacak" dedi.

Bunu Kıbrıs’ı hem Kıbrıslı Türk hem de Rumlar tarafından sahip çıkılan sulardan geçecek bir boru hattına onay vermesi konusunda ikna edebilir. Amiral gemisi olan Afrodit’te geçtiğimiz yıl gaz rezervlerinin azalmasından ötürü, Kıbrıs’ın Vasiliko’daki LNG ihracat tesisini yürürlüğe koymaya yetecek kadar gazı bulunmuyor.

Leviethan’ın ana müteahhitlerinden ikisi, aynı zamanda Afrodit’in de sahibi olan Noble ve Delek’in teşvikiyle, ihracat projesini mümkün kılabilmek için Kıbrıslı yetkililer, İsrail’den gelecek takviyeye ihtiyaç duyuyor.

Gazını Kıbrıslı rakip projeyle paylaşma konusunda İsrail’in gittikçe derinleşen isteksizliği ise bu görüşmeleri durdurdu.