1915 olaylarının soykırım olarak tanınmasını öngören karar tasarısı 2 Haziran’da Alman Meclisi'nin gündemine geliyor.

Tasarının içeriğini, tartışmalı noktaları ve tarafların görüşlerini beş soruda derledik.

1. Tasarının içeriğinde neler yer alıyor?

“101 yıl önce Ermeni ve diğer Hristiyan azınlıklara yönelik soykırımı anma ve hatırlama” adını taşıyan karar tasarısı Almanya’da büyük koalisyonu oluşturan partiler Hristiyan Birlik partileri (CDU & CSU) ile Sosyal Demokrat Parti (SPD) tarafından hazırlandı. Tasarının içeriği hakkındaki müzakereler hala devam ediyor, müzakere sürecine Yeşiller partisi de katılıyor. Basına yansıyan haberlere göre, tasarıda 1915 yılında Osmanlı devletinde İttihat ve Terakki yönetiminin aldığı tehcir kararı sonrasında meydana gelen katliamlar soykırım olarak nitelendiriliyor. Almanya bugüne kadar konuyla ilgili resmi açıklamalarında ‘katliam ve tehcirden' söz etmekle birlikte soykırım tabirini kullanmaktan kaçındı. Karar tasarısının kabul edilmesi halinde Almanya ilk kez resmi olarak 1915 olaylarını soykırım olarak nitelendirmiş olacak. 2005 yılında da Alman Federal Meclisi'nde benzer bir önerge kabul edilmiş fakat burada Ermenistan-Türkiye arasındaki diyaloğun zedelenmemesi istendiği gerekçesiyle soykırım kavramı kullanılmamıştı. Bu önergede, Almanya'nın müttefik olarak yaşananlardaki rolüne dikkat çekilmiş ve pek çok tarihçi, parlamento ve uluslararası kuruluşun Ermenilerin tehcir ve yok edilmesini soykırım olarak tanımladığına yer verilmişti.

2. Türkiye-Almanya ilişkilerine nasıl etki eder?

AB ile Türkiye arasında imzalanan mülteci anlaşmasında Almanya'nın büyük etkisi olması nedeniyle son dönemde iki ülke arasında yakınlaşma gözleniyor. Başbakan Merkel birçok kez Türkiye'yi ziyaret etti ve bu ziyaretlerinde özellikle mülteci krizi konusunda Türkiye ile işbirliğinin önemine dikkat çekti. Ermeni soykırımı karar tasarısı konusunda açıklama yapan Almanya Dışişleri Bakanı Frank-Walter Steinmeier, tasarının Türkiye-Almanya arasındaki ilişkilere gölge düşürebileceği yönündeki endişelerini dile getirdi. Bakan, Tagesspiegel gazetesine yaptığı açıklamada, “Umarım Türk-Alman ilişkileri bu karar nedeniyle bozulmaz ve birlikte iyi bir şekilde çalışmaya devam edebiliriz” dedi. Yeşiller Eş Başkanı Cem Özdemir ise Bild gazetesine yaptığı açıklamada Türkiye ile bu yüzden sorun yaşanabileceğini belirterek, “Ancak Federal Meclis Bay Erdoğan gibi bir despotun şantajına boyun eğmeyecektir” diye konuştu. Hristiyan Demokrat Birlik (CDU) partisi Meclis Grup Başkanı Volker Kauder ise kararın Ermenistan ile Türkiye arasındaki barışa katkı sağlayabileceğini belirtti.

3. Türkiye'nin tepkisi nasıl?

Türkiye'nin resmi görüşü, 1915 yılında meydana gelen kitlesel ölümlerin soykırım olmadığı ve öne sürüldüğü gibi 1,5 milyon kişinin değil, savaş sırasında karşılıklı çatışmalarda 300 ila 500 bin kişinin hayatını kaybettiği tezlerine dayanıyor. Türkiye yaşananların araştırılması için bağımsız bir tarih komisyonu kurulmasını talep ediyor. Türkiye'nin Berlin Büyükelçisi Hüseyin Avni Karslıoğlu, soykırım tasarısının Federal Meclis'in gündemine gelmesini eleştirerek “Federal Meclis'in olayları ‘soykırım' olarak tanımlayarak Türkiye ile Ermenistan arasındaki ilişkilerin normalleşmesine nasıl katkı sağlayabileceği merak konusu” dedi. Karslıoğlu, Rhenischen Post gazetesine yaptığı açıklamada, tarih hakkında hüküm vermenin ulusal parlamentoların görevi olmadığını belirtti. Büyükelçi, bundan ziyade her iki halkın, tarihin bu trajik dönemi hakkında birlikte çalışmaya teşvik edilmesi gerektiğini söyledi.

4. Ermeni toplumunun beklentisi nedir?

Almanya'da yaklaşık 60 bin Ermeni yaşıyor. Almanya Ermeniler Merkez Konseyi'nin internet sitesinde yer alan açıklamada, “Ermeniler ilk etapta soykırımın tanınarak kınanmasını istiyor” ifadeleri yer alıyor. Açıklamada, özellikle Almanya'nın yaşananları kınamasının önemli olduğuna yer veriliyor. DW Türkçe'ye konu hakkında açıklama yapan Almanya Ermeni Toplumu Derneği Başkanı Dr. Raffi Kantian, Ermenilerin yaşananların adının konulması için çok uzun zamandır beklediğini söyledi. Kantian, “Almanya, Alman İmparatorluğu'nun devamı olan bir ülke ve bu nedenle o dönemdeki Osmanlı İmparatorluğu'nun müttefiki konumunda, dolayısıyla bu meselede de özel bir konuma sahip.Yapılan farklı tanımlar, inkâr veya Türkiye'nin resmi görüşünde olduğu gibi karşılıklı çatışmalar olduğu yönündeki açıklamalar ciddi değil veya kimse tarafından da ciddiye alınmıyor. Bu tür yaklaşımların artık bir kenara bırakılması bakımından kararın kabul edilmesi bizim için çok önemli” dedi.

5. Daha önce hangi ülkeler kabul etti?

Dünya genelinde aralarında Fransa, İtalya ve Hollanda'nın da bulunduğu 20'den fazla ülke Ermeni Soykırımı'nı tanıdı. Geçen yıl Papa Françesko da 1915'in 100'üncü yılı vesilesiyle yaptığı konuşmada, “Ermeni soykırımının yüzyılın ilk soykırımı” olduğunu söylemişti. Uruguay, 1965 yılında aldığı kararla soykırımı tanıyan ilk ülke olmuştu.