WASHINGTON – Erkan Avcı Suriye’de rejimin kimyasal silah kullanmasını "kırmızı çizgisi" olarak gören ve askeri müdahaleyi dahi gündemine alan ABD, kendi elindeki 3 bin tonluk kimyasal silah stoğunu 2023’e kadar tamamen imha etmeyi düşünmezken, Rusya ise 20 bin tondan fazla kimyasalın imhasını 2015’e kadar sonlandırmayı planlıyor. Suriye’de rejim güçlerinin 21 Ağustos’ta sivillere yönelik kimyasal saldırı düzenlemesinin ardından ABD Başkanı Barack Obama, Suriye’ye sınırlı askeri müdahale için Kongre’nin kapısını çalmaya hazırlandığı sırada, Rusya’dan son dakika hamlesi geldi. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Suriye’nin elindeki kimyasal silahların uluslararası denetime alınması teklifinde bulundu. Kongre’den müdahale için “olur” yanıtını alıp alamayacağı şüpheli olan Obama, Moskova’nın önerisini olumlu karşıladı. ABD Dışişleri Bakanı John Kerry’yi öneri üzerinde Rus mevkidaşı Sergey Lavrov ile görüşmesi için Cenevre’ye gönderen Barack Obama, Kongre’deki müdahale yetkisini de erteledi. Oysa, üçüncü bir ülkenin kimyasal silahları üzerinde anlaşmaya varan ABD ve Rusya, dünyanın en fazla kimyasal silahına sahip ülkeleri. İki ülkenin ellerindeki stokları belirlenen zamana kadar imha edebilecekleri ise kuşkulu. ABD, Esed’in elindekinden 3 kat fazla kimyasal silaha sahip Washington merkezli Silahların Kontrolü Derneği’nden (ACA) edinilen bilgiye göre ABD, 1918 yılında kimyasal silahlarla daha çok ilgilinmeye başladı. Birinci Dünya Savaşı’nda kendi kimyasal silahını üreten, stoklayan ve savaşta kullanan ABD, İkinci Dünya Savaşı öncesinde ve sonrasında da aynı tür silahların üretimine ve stoklamasını  sürdürdü. Kimyasal silahların yasaklanması için uluslararası çabaların başında gelen 1925 Cenevre protokolüne 1975’e kadar taraf olmayan ABD, 1980’lerin başından itibaren elindeki stoğu imha etmeye başlayacağını açıkladı. George W. Bush’un 1991’de tüm kimyasal silah stoğunun imha edilmesi yönünde talimatı olurken, 1925 Cenevre Protokolü’yle aşama aşama oluşturulan Kimyasal Silahlar Sözleşmesi (KSS), 1992’de Cenevre’de nihai halini aldı. ABD, kimyasal silahların geliştirilmesinin, üretilmesinin, stoklanmasının ve kullanılmasının yasaklanması ve bunların imhasıyla ilgili KSS’ye 1993’de imza attı.   Merkezi Hollanda’da bulunan Kimyasal Silahların Yasaklanması Örgütü’ne (KSYÖ) o dönemde ellerinde 31 bin ton kimyasal silah maddesi bulunduğunu ileten ABD, Nisan 1997’ye kadar elindeki söz konusu maddelerin tamanını imha edeceğini açıkladı. Ancak Pantegon, Eylül 2003’te bu silahları belirtilen süreye kadar imha edemeyeceğini bildirdi. Elindeki stoğu yok etmeye başlayacağını açıkladığı ilk tarihten bugüne kadar, yaklaşık 30 yıllık sürede ABD, elindeki kimyasal silahların yüzde 90’ını imha etti. ABD’nin elinde kalan yaklaşık 3 bin ton kimyasal silah ise KSYÖ’nün, Beşşar Esed’in elinde bulunduğunu söylediği kimyasal silahların (bin ton) tümümün 3 katına denk geliyor. ABD, elindeki kimyasal stoğu eritme süresini 2023’e kadar uzatırken, ABD Dışişleri Bakanı Kerry, Suriye’nin kimyasal silahlarını çok kısa zaman içinde imha etmesini istedi.  Rusya, 2015’e kadar 21 bin 500 ton kimyasal stoğunu imha edecek Suriye’nin kimyasal silahları üzerinde ABD ile anlaşmaya varan Rusya da çok fazla kimyasal silah stoğuna sahip. Soğuk Savaş sırasında ve sonraki dönemde Rusya’nın sarin, soman ve VX gibi ölümcül maddeleri bünyesinde barındıran en fazla kimyasal silaha sahip ülke olduğu biliniyor. NATO kıyafetlerine ve maskelerine tesir edebilmek için kimyasal ajan çalışmalarını sürdüren Ruslar, dördüncü nesil olan Novichock ajanlarını üretmeyi başardı. Novichock ajanlarının sarin ve VX’e göre 5-10 kat daha etkili kuvvetli olduğu belirtiliyor. Kimyasal Silahlar Sözleşmesi'ne ABD ile aynı yıl imza atan Rusya, ellerinde yaklaşık 40 bin ton kimyasal silah stoğu bulunduğunu beyan etti. 1997’ye kadar stoğu imha edeceğini açıklayan Rusya’nın, Aralık 2009’a yok etmediği 21 bin 500 ton kimyasal stoğu bulunuyor. Ekonomik güçlükler ve bazı sebeplerden dolayı, imha için belirttiği zamanın çok gerisinde kalan Rusya, 2015’e kadar söz konusu kimyasalları imha etmek için takvim belirlemişti. Bu arada geçtiğimiz günlerde AA muhabirinin sorularını yanıtlayan Kimyasal Silahların Yasaklanması Örgütü Genel Direktörü Ahmet Üzümcü, "İmha çalışmalarında Rusya’nın 2015 sonu gibi uygulamayı plandığı bir takvim var. Bu takvime uyulup uyulmayacağını şimdiden bilemiyoruz. Her halükarda benim beklentim önümüzdeki dört, beş bilemediniz altı yıl içinde bu stoklarının hemen hemen tamamının ya da yüzde 99’unun imha edileceği yönünde. Bu imha çalışmalarına büyük kaynaklar harcanıyor. Amerika Birleşik Devletleri kimyasal silahların imhası için bugüne kadar 25 milyar dolar harcadığını açıkladı" ifadelerini kullanmıştı.