DÜNYA'NIN ATMOSFERİNDE YENİ BİR REAKTİF KİMYASAL MADDE BULUNDU

Danimarkalı bilim insanları, Dünya’nın atmosferinde insan sağlığına ve küresel iklime tehdit oluşturabilecek yeni bir tür aşırı reaktif madde tespit etti. Araştırmacılar kalp ve solunum hastalıkları başta olmak üzere çeşitli sağlık problemleri konusunda uyarırken küresel ısınmada etkisi olacağına dikkat çekti.

VARLIĞI KANITLANDI

Dünya atmosferinde insan sağlığına ve küresel iklime tehdit oluşturabilecek yeni bir aşırı reaktif madde bulundu.

Peroksitlerin atmosferdeki varlığı hali hazırda biliniyordu ve trioksitlerin muhtemelen atmosferde de olduğu tahmin ediliyordu. Ancak, bu durum şimdiye kadar hiçbir zaman kesin olarak kanıtlanamadı.

Kopenhag Üniversitesi Kimya Bölümü'nden Profesör Henrik Grum Kjærgaard, “Şimdi başardığımız şey bu. "Keşfettiğimiz bileşiklerin türü, yapılarında benzersizdir. Ve aşırı derecede oksitleyici olduklarından, büyük olasılıkla henüz ortaya çıkarmadığımız onlarca etkiyi beraberinde getiriyorlar” diye konuştu.

HİDROTRİOKSİT OLARAK ADLANDIRILDILAR

Science dergisinde yayımlanan çalışmanın yazarları, tespit ettikleri spesifik trioksitleri,  hidrotrioksitler (ROOOH) olarak adlandırdı. Bunların tamamen yeni bir kimyasal bileşik sınıfı olduğu belirtildi. Hidrotrioksitlerin, iki tür radikal (en az bir eşleşmemiş elektron içeren moleküller) arasındaki reaksiyonda oluştuğu aktarıldı.

Diğer taraftan araştırmacılar, laboratuvar deneylerinde oda sıcaklığında ve 1 bar hava basıncında çok hassas kütle spektrometreleriyle birleştirilmiş bir serbest jet akış tüpü kullanarak  hidrotrioksitlerin izopren ve dimetil sülfür de dahil olmak üzere bilinen ve yaygın olarak yayılan çeşitli maddelerin atmosferik bozunması sırasında oluştuğunu gösterdiler. 

İzopren, atmosfere en sık yayılan organik bileşikler arasında yer alıyor. Birçok bitki ve hayvan tarafından üretiliyor ve polimerleri doğal kauçuğun ana bileşenini oluşturuyor. Çalışma, salınan tüm izoprenin yaklaşık yüzde birinin hidrotrioksitlere dönüştüğünü gösterdi.

Ancak araştırmacılar, neredeyse tüm kimyasal bileşiklerin atmosferde hidrotrioksitler oluşturacağını ve ömürlerinin dakikalardan saatlere kadar değişebileceğini tahmin ettiklerini bildirdi. Bu durum,  onları diğer birçok atmosferik bileşikle reaksiyona girecek kadar kararlı hale getiriyor.

Araştırmacılar, atmosferdeki hidrotrioksit konsantrasyonlarının santimetreküp başına yaklaşık 10 milyon olduğunu tahmin ediyor. Karşılaştırıldığında, OH radikalleri (atmosferdeki en önemli oksitleyicilerden biri) santimetre küpte yaklaşık bir milyon konsantrasyonda bulunuyor.

SOLUNUM VE KALP HASTALIKLARINA NEDEN OLABİLİR

Çalışmanın yazarı Jing Chen, "Artık doğrudan gözlem yoluyla, bu bileşiklerin atmosferde oluştuğunu, şaşırtıcı derecede kararlı olduklarını ve neredeyse tüm kimyasal bileşiklerden oluştuklarını gösterebiliriz" diye konuştu. 

Öte yandan, çalışmanın yazarları, hidrotrioksitlerin, aerosoller olarak bilinen ve sağlık için tehlike oluşturan ve solunum ve kardiyovasküler hastalıklara yol açabilecek havadaki küçük partiküllere nüfuz edebileceğini söyledi.

KÜRESEL ISINMAYA ETKİLERİ

Prof. Dr.  Kjærgaard, "Muhtemelen aerosollere girecekler ve burada yeni etkilere sahip yeni bileşikler oluşturacaklar. Aerosollerde solunduğunda zararlı olan yeni maddeler oluşabilir. Ancak, bunların  potansiyel sağlık etkilerini ele almak için daha fazla araştırma yapılması gerekiyor” dedi.

Bunların yanı sıra araştırmacılara göre, hidrotrioksitlerin ne kadar aerosol üretildiğini etkileme olasılığı da yüksek ve bu da iklim üzerinde bir etkiye sahip.

Prof. Dr.  Kjærgaard, “Güneş ışığı aerosoller tarafından hem yansıtıldığından hem de emildiğinden, bu, Dünya'nın ısı dengesini, yani Dünya'nın emdiği ve uzaya geri gönderdiği Güneş ışığının oranını etkiler. Aerosoller maddeleri emdiğinde, büyürler ve Dünya'nın iklimini de etkileyen bulut oluşumuna katkıda bulunurlar Çoğu insan faaliyeti, kimyasal maddelerin atmosfere yayılmasına yol açar Yani, eylemlerimizin gelecekte atmosferi nasıl etkileyeceğini tahmin edebiliyorsak, atmosferik kimyayı belirleyen reaksiyonların bilgisi önemlidir” dedi.