DOĞAL GAZ ARZ GÜVENLİĞİNDE YENİ PENCERE: IRAK

Rusya’nın Ukrayna’ya saldırılarıyla ortaya çıkan doğal gaz arzı sorunu için Rusya’ya alternatif olacak güzergâhlar kamuoyunda konuşulmaya başlandı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Ukrayna ziyareti dönüşünde söylediği, “Irak'tan Türkiye’ye doğal gaz arzı olabilir” açıklamasının ardından ise, gözler Irak’a çevrildi.

Irak’ın doğal gaz potansiyeline odaklanmadan önce Türkiye’nin hâlihazırdaki enerji arz güvenliğine göz atmakta fayda var.

Türkiye enerji arz güvenliği için birçok ülkeden doğal gaz ithal etmeye çalışıyor. Türkiye boru gazında Azerbaycan, İran ve Rusya'dan tedarik sağlarken, LNG'de ise başta Cezayir, Nijerya, Ekvator Ginesi, Angola, Kamerun, Norveç, Mısır, ABD ile Trinidad ve Tobago gibi ülkelerden alım yapıyor.

[Grafik: TRT Haber/Şeyma Özkaynak]

Türkiye doğal gaz alımında kaynak çeşitlendirmesi yaparak, bağımlılıklarını azaltıyor. Örneğin, Rusya’nın Türkiye’nin toplam doğal gaz ithalatındaki payı düzenli bir düşüş eğilimi gösteriyor.

[Grafik: TRT Haber/Şeyma Özkaynak]

Öte yandan, yıllık doğal gaz tüketimi 60 milyar metreküpü bulan Türkiye'de boru hatları, LNG tesisleri, Yüzer LNG Depolama ve Gazlaştırma Ünitesi ve doğal gaz depolama tesisleriyle garanti altına alınıyor.

Öyle ki, EPDK verilerine göre, Türkiye’de 2013 ile 2020 yılları arasında boru hatları ile ithal edilen doğal gaz miktarı yüzde 87.08 seviyesinden yüzde 68.67 seviyesine gerilerken LNG yani sıvılaştırılmış doğal gaz yolu ile ithalat yüzde 12.92'den yüzde 31.33'e çıktı.

Avrupa piyasalarında doğal gaz konusunda yaşanan tedarik sıkıntısı ve depoların doluluk oranının azlığı kış aylarının zorlu geçmesine neden oluyor.

Türkiye, uzun dönemli anlaşmalar ile temin ettiği doğal gazla kış aylarında artan talebi karşılıyor.

Tedarikte sıkıntı yaşamamak ve doğal gaz arzında da kesinti olmaması için LNG kaynaklarını da çeşitlendiren Türkiye, boru gazının yanı sıra yüksek oranda LNG alımı yapıyor.

Türkiye’nin yıllık 5,9 milyon ton kapasiteli Marmara Ereğlisi (BOTAŞ) LNG Terminali ve yıllık 4,4 milyon ton kapasiteli Egegaz LNG (özel sektör) terminali olmak üzere karada kurulu iki adet LNG ithalat terminali bulunuyor. Ayrıca özel sektöre ait bir adet Yüzer LNG Depolama ve Gazlaştırma Ünitesi (FSRU) aktif olarak kullanılıyor. Ertuğrul gazi FSRU'da faaliyetlerine devam ediyor.

Böylece, boru hatları, LNG, yeraltı depoları ve FSRU tesisleriyle Türkiye doğal gaz şebekesine mevcut durumda günlük 338 milyon metreküp doğal gaz girişi sağlayabiliyor.

Türkiye’ye günde ne kadar doğal gaz sisteme giriyor?

Türkiye Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı ile günlük 17,3 milyon metreküp, TürkAkım ile 46,9 milyon metreküp ve Mavi Akım ile 47,3 milyon metreküp gazı sisteme verebiliyor. İran gazının günlük kapasitesi ise 28,5 milyon metreküp seviyesinde bulunuyor.

Türkiye'nin Karadeniz'de Sakarya Gaz Sahası'nda Tuna-1 Kuyusu'nda Fatih sondaj gemisi, toplamda 540 milyar metreküp doğal gaz keşfi gerçekleştirmişti. Bu doğal gaz 2023'te Türkiye sistemine eklenmesi planlanıyor. Bu kaynağın da Türkiye'yi ekonomik anlamda rahatlatması öngörülüyor.

Irak’ın doğal gaz rezervi ve üretimi ne durumda?

Yaklaşık 3.5 trilyonluk metreküp ile Irak'ın kanıtlanmış doğal gaz rezervleri, dünyanın en büyük 12. rezervi konumunda.

[Grafik: TRT Haber/Hafize Yurt]

Rezervlerin yüzde 70'i ise, Irak'ın güneyindeki Basra vilayetinde bulunuyor.
Irak'ın doğal gazının üçte ikisi, Kerkük'ün yanı sıra güneydeki Nahr (Bin) Umar, Mecnoon, Halfaya, Nassiriya, Rumaila sahaları, Batı Kurna ve Zubair dahil olmak üzere petrol üretilen sahalar doğrudan ilintili.

Kuzey Irak’ın ise, 900 milyar metreküplük bir rezerve sahip olduğu tahmin ediliyor.

Öte yandan Irak’ın yıllık doğal gaz üretimi de 30 milyar metreküp olarak gerçekleşiyor. Ancak bunun 20 milyar metreküplük kısmı değerlendirilemediğinden dolayı boşa yakılıyor. Petrolle birlikte çıkan gaza yatırım yapılmaması ülkeyi büyük bir kaynaktan yararlanmaktan mahrum bırakıyor.

Zaten ülkenin doğal gaz rezervlerinin büyük bir kısmı da petrol ile ilişkili, yani petrol ile birlikte çıkıyor. Dünya Bankası verilerine göre, Irak dünyada Rusya’dan sonra en fazla doğal gaz yakan 2’nci ülke.

Öyle ki, Irak 2016’da 17,73, 2019’da 17,91 milyar metreküp doğal gazı değerlendiremedi ve boşa yandı.

Irak doğal gazın boşa yanmasına neden engel olamıyor?

Uzmanlara göre, Irak’ta iki çeşit doğal gaz bulunuyor. Birincisi, petrolle birlikte çıkan doğal gaz. İkincisi ise, serbest doğal gaz. Petrolle birlikte çıkan doğal gazı kullanmak ileri teknoloji gerektiriyor. Eğer ileri teknoloji yoksa çıkan doğal gaz yakılıyor. Irak’ta doğal gazın çoğunluğu da petrolle birlikte çıkıyor.

[Basra'da bulunan Majnoon petrol sahası. Fotoğraf: Reuters]

Irak ürettiği ham petrolün büyük bir kısmını ihraç ederken, doğal gaz ihraç planları altyapı yetersizliği ve plansızlık nedeniyle gerçekleştirilemiyor.

Irak, petrolle çıkan doğal gazı kullanamadığı için özellikle elektrik üretimindeki ihtiyacını karşılamak için İran’dan gaz ithal ediyor. Yanan doğal gaz ithal edilen doğal gazın neredeyse iki katı.

Irak ne yapıyor?

Iraklı yetkililer uzun bir süredir petrolle ilişkili doğal gaz konusunda yatırım planlarını açıklıyor. ABD, Hollanda, Fransa ve Çin firmalarıyla yapılan anlaşmalarla petrolle çıkan doğal gazın değerlendirilmesi planlanıyor.

Doğal gaz rezervlerinin kullanılması, ileri teknolojinin kullanılmasıyla değerlendirilemeyen gazın sisteme girmesiyle, petrolde olduğu gibi doğal gazda da Irak’ın önemli bir ihracatçı olması bekleniyor.

Yeni pencere Irak gazı

Irak ile Türkiye arasında 1974 yılında başlayan ve 2013 yılında yenilenen anlaşma ile devam eden hidro karbon ticareti var.

[Grafik: TRT Haber/Hafize Yurt]

Hâlihazırda Irak sınırındaki Silopi’ye kadar uzanan doğal gaz boru hattı mevcut. Hattın Irak tarafının da inşa edilmesiyle kısa süre içerisinde Irak doğal gazı Türkiye’ye gelebilir. Irak doğal gazının da sisteme girmesiyle Türkiye’nin enerji arz güvenliğinde önemli bir adım daha atılmış olacak.

Iraklı yetkililere göre, Irak doğal gazı 2025 itibariyle Türkiye’ye girecek.