CORONA VİRÜSE KARŞI ETKİSİ KANITLANAN MRNA TEKNOLOJİSİ, KANSERDEN GEN TEDAVİSİNE KADAR BİRÇOK ALANDA ÇIĞIR AÇIYOR

Şimdi bu çalışmalar meyvelerini veriyor ve yalnızca bir yılda milyonlarca kişiyi öldüren Covid-19 pandemisini engellemekle kalmıyor. Yeni bir virüse karşı son derece güvenli ve etkili BioNTech/Pfizer ve Moderna aşılarını doğuran bu yaklaşım; AIDS, respiratuar sinsityal virüs (RSV) ve metapnömovirüs gibi bebekleri ve küçük çocukları tehdit eden virüslere karşı da umut vaat ediyor. Melanom ve beyin tümörleri de dahil olmak üzere çeşitli kanser türleri tedavisinde test ediliyor, otoimmün hastalıklarında devrim yaratan tedavilerin gelişmesini sağlıyor. Ayrıca, mRNA yaklaşımı orak hücre hastalığı gibi inatçı durumlar için gen tedavisine olası bir alternatif olarak kontrol ediliyor.

İşte mRNA teknolojisinin çığır açabileceği alanlar; aşılar, kanser hastalıkları, otoimmün hastalıklar, gen tedavisi, kene kaynaklı hastalıklar…

AŞILAR

Haberci RNA (mRNA)  aşılarının hikayesi, ABD’nin Pennsylvania Üniversitesi'nden Macar doğumlu araştırmacı Katalin Kariko'nun bir gen tedavisi biçimi olarak mRNA teknolojisini test etmeye başladığı 1990'ların başına kadar uzanıyor. 15 yıldır Penn Medicine'de bulaşıcı hastalık uzmanı olan Dr. Drew Weissman, Kariko ile  mRNA teknolojisini aşılara uygulamak için çalışıyor.

Weismann, "Geleneksel yöntemlerle yeni bir aşı yapmak istiyorsanız, virüsü izole etmeniz, nasıl büyüteceğinizi öğrenmeniz, inaktive etmeyi öğrenmeniz ve arındırmanız gerekiyor. Bu aylar alıyor. Ancak  RNA yönteminde sadece virüsün genetik dizisine ihtiyacınız var. Virüsün bir örneğini bile ihtiyacınız yok. Çinliler SARS-CoV-2 virüsünün dizisini yayınladığında, ertesi gün RNA yapma sürecine başladık. Birkaç hafta sonra hayvanlara aşıyı enjekte ediyorduk" ifadelerini kullandı.

Bununla brilikte, kulağa devrim niteliğinde gelse de, fikir Weissman, Kariko ve diğerleri için yeni olmaktan çok uzaktı. Pfizer/BioNTech'in corona virüs aşısının yapılmasına yardımcı olan Weissman, "Laboratuvarımda yıllardır aşılar üzerinde çalışıyoruz. Covid-19 aşısından önce farklı hastalıklar için başlattığımız beş klinik aşı denememiz var. Salgın nedeniyle ertelendiler. Plan onları gelecek yıl tamamlamak" dedi.

AIDS, RSV, SARS, MERS VE DAHA NİCE HASTALIĞA KARŞI AŞI AÇILŞMALARI YÜRÜTÜLÜYOR

Bu deneysel aşılardan ikisi ise influenzayı hedef alıyor. Weismann bunlardan birinin sözde evrensel grip aşısı olacağını umuyor. “Biri hızla mutasyona uğrayan grip suşlarına karşı koruma sağlayacak ve belki de insanlara tek bir atışla yıllarca koruma sağlayarak yeniden aşı olma ihtiyacını kaldıracak” diyen Weismann, ayrıca uzmanların AIDS’e neden olan HIV’e, A Ebola, Zika, kuduz ve sitomegalovirüs ile savaşmak için mRNA aşıları üzerinde çalıştığını söyledi.
Bilim insanların diğer hedefi ise solunum sinsityal virüsü (RSV). RSV,  bebeklik çağındaki çoğu insanı enfekte ediyor ve savunmasız bebeklerin ölümüne neden oluyor. ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri'nin tahminlerine göre bu hastalık yılda yaklaşık 100-500 çocuğu, 65 yaşın üzerinde ise tahmini olarak yaklaşık 14 bin  yetişkini öldürüyor.

Yapısal biyolog ve çalışmaları birkaç corona virüs aşısının temelini oluşturan Austin Texas Üniversitesi Kimya Bölümü Robert A. Welch Başkanı Jason McLellan, "RSV, 2 yaşına kadar herkesi enfekte ediyor. GlaxoSmithKline ve Pfizer, RSV’ye karşı bir mRNA aşısı üzerinde çalışıyor” dedi.

McLellan, ayrıca hem yetişkinlerde hem de çocuklarda zatürreye  neden olabilen insan metapnömovirüsü adı verilen farklı bir soğuk algınlığı virüsünün aşı için başka bir potansiyel hedef olduğunu söyledi. McLellan, devam eden çalışmaların corona virüs aşılarının geliştirilmesini hızlandırmaya yardımcı olduğunu söyledi. 

PFIZER/BIONTECH AŞISI, DOĞAL BAĞIŞIKLIKTAN 5 KAT DAHA FAZLA ANTİKOR ÜRETİLMESİNİ SAĞLIYOR

“Aşı yapımında kullanmak için, 2003-2004 yılları arasında meydana gelen SARS ve MERS virüslari  üzerinde yapılan çalışmalar, araştırmacıların virüsün dışında bulunan ve başak protein olarak adlandırılan düğme benzeri yapının hangi versiyonunun bulunduğunu anlamalarına yardımcı oldu. Corona virüs artışlarını 2016'da nasıl stabilize edeceğimizi bulduk, bu yüzden Covid-19 ortaya çıktığında tüm bilgilerle  buna hazırdık” dedi.

Diğer taraftan, Weissman'ın laboratuvarı şu anda Covid-19, SARS, MERS, soğuk algınlığına neden olan corona virus ve gelecekteki mutasyonlarına karşı koruma sağlayacak evrensel bir corona virüs aşısı üzerinde çalışıyor. Weissman, "Geçen baharda bir pan-corona virüs aşısı üzerinde çalışmaya başladık.Son 20 yılda üç corona virüs salgını oldu. Daha fazlası olacak. Ve mRNA aşıları çok iyi çalışıyor.Farelerde, maymunlarda, tavşanlarda, domuzlarda ve tavuklarda çok güçlü olduğunu biliyorduk. Pfizer/BionTech aşısı  enfeksiyondan iyileşen insanlarda görülenden beş kat daha büyük bir antikor tepkisi üretiyor” değerlendirmesinde bulundu.

KANSER HASTALIKLARI

mRNA teknolojisinin bir başka temel kullanım alanını ise kanser hastalıkları oluşturuyor. McMellan, “Kanserle savaşmak zorlu bir süreçtir ve mRNA yöntemini kullanmak büyük bir gelişme sağlayabilir. Vücudun faydalı bir molekül üretmesini sağlamak için kullanabilirsiniz. Farklı tümör hücre tipleri, dışta bağışıklık sisteminin tanıyabileceği çeşitli, tanınabilir yapılara sahiptir. Bu reseptörü spesifik olarak hedefleyen bir antikoru kodlayan bir mRNA tedavisini kanser hastasına enjekte edebilirsiniz” dedi. 

MODERNA'NIN KANSER AŞISI BİRİNCİ AŞAMA KLİNİK DENEMELERDE

Bununla birlikte, özel olarak mRNA teknolojisini geliştirmek için kurulmuş bir şirket olan Moderna, kişiselleştirilmiş kanser aşıları üzerinde çalışıyor. Şirketin  web sitesinde yapılan açıklamada "Bir hastanın kanser hücrelerinde bulunan mutasyonları tespit ediyoruz. Bilgisayar algoritmaları en yaygın 20 mutasyonu tahmin ediyor. Ardından bu mutasyonların her birini kodlayan ve onları tek bir mRNA molekülüne yükleyen bir aşı oluşturuyoruz. Ardından,bu aşılar, tümörlere karşı daha iyi bir bağışıklık tepkisi düzenlemeye yardımcı olmak için hastaya enjekte ediliyor” dedi. 

Moderna’nın kanser aşısı ise şu anda birinci aşama klinik denemelerde bulunuyor.

TÜRECİ-ŞAHİN ÇİFTİ SEKİZ FARKLI KANSER TÜRÜ ÜZERİNDE ÇALIŞIYOR

BioNTech’in  kurucuları Uğur Şahin ve Özlem Türeci'nin de başından beri akıllarında kanser aşıları vardı. Şirketin insan denemelerinde sekiz potansiyel kanser tedavisi bulunuyor. BioNTech’in web sitesinde, "Yaklaşımımızın bir dizi terapötik alanda geniş çapta uygulanabilir olduğuna inansak da, en gelişmiş programlarımız, bugüne kadar 17 tümör tipinde 250'den fazla hastayı tedavi ettiğimiz onkolojiye odaklanmıştır" deniliyor.

OTOİMMÜN HASTALIKLAR

McLellan, otoimmün hastalıklarla savaşmak için mRNA kullanmanın "heyecan verici bir alan" olduğunu söyledi. Mevcut tedaviler kaba ve yanlış bağışıklık tepkisinin belirli alanlarını sıkıştırmayı içeriyor. Bu durum ise lupus veya iltihaplı romatizma gibi otoimmün hastalığı olan hastaları enfeksiyona karşı savunmasız bırakıyor.

BioNTech, multipl skleroza benzer bir hastalık geliştirmek üzere genetik olarak tasarlanmış fareleri tedavi etmek için mRNA teknolojisini kullanarak bir çalışma başlattı. Farelerde, tedavi, bağışıklık sisteminin geri kalanını sağlam tutarken bağışıklık sistemine yapılan saldırıyı durdurmaya yardımcı oldu.

GEN TEDAVİSİ

Gen tedavisinin arkasındaki fikir, kusurlu bir geni düzgün çalışan bir genle değiştirmek yer alıyor. Onlarca yıllık çalışmalara rağmen, araştırmacılar, bazı bağışıklık yetersizlikleri ve çeşitli göz hastalıkları dışında pek başarılı olamadılar. Çünkü, düzeltilmiş geni yan etkilere neden olmadan ve kalıcı olacak şekilde hücrelere taşıyacak bir vektör bulmak oldukça zorlu bir durum.

mRNA yaklaşımı, bir proteinin sağlıklı versiyonunu yapmak için talimatlar göndermeyi vaat ediyor ve Weissman, özellikle orak hücre hastalığının tedavisinde özel bir umut gördüğünü söyledi. Orak hücre hastalığında kırmızı kan hücreleri katlanmış bir şekil alıyor  ve küçük kan damarlarını tıkayarak ağrıya ve organ hasarına neden olabiliyor. Haberci RNA, kırmızı kan hücrelerinin yapıldığı kemik iliğine giden talimatları değiştirmek ve onlara daha sağlıklı şekilli hücreler yapmalarını söylemek için kullanılıyor.

Weissman, "Artık o hücreyi hedefleyebileceğimize göre, insanlara bir RNA enjeksiyonu verebilmemiz ve bunun kemik iliği kök hücrelerini hedef alıp hastalığı düzeltmesini beklememiz mümkün. Bu yarım milyon dolarlık fiyat etiketi olmayan bir gen tedavisi" ifadelerini kullandı. 

KENELERİN NEDEN OLDUĞU HASTALIKLAR

Öte yandan, Weissman, mRNA yaklaşımının bazı kene kaynaklı hastalıklara karşı da işe yarayabileceğini söyledi. Weissman, "Kene tükürük proteinlerine karşı bağışıklığınız varsa, kene sizi ısırdığında, vücut iltihap üretir ve kene düşer" dedi. Lyme hastalığına Borrelia burgdorferi bakterisi neden olur ve kene, bakteriyi konakçıya iletmeden önce genellikle 36 ila 48 saat bağlı kalmalıdır. Kene ondan önce düşerse enfeksiyonu bulaştıramaz” açıklamasını yaptı.