ÇOCUKLARDA UYKUSUZLUĞA DİKKAT

Düzenli ve kaliteli uykunun çocuklar üzerinde daha iyi bilişsel işlev, daha iyi psikolojik sağlık ve azalan duygusal /davranışsal problemler de dahil olmak üzere birçok potansiyel faydası var…

Ancak çocuk ve ergenlerin, uyku alışkanlıklarında pandemiyle birlikte büyük değişimler yaşadıklarına dikkat çeken Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Uludüz, “Bu süreçte onlar da daha geç yatıp daha geç kalkmaya başladı. Dolayısıyla artık birçoğunda beyinleri daha erken yatmaya ve erken kalkmaya hızlı bir şekilde geçiş yapamıyor” dedi ve bu durumun yol açtığı sorunlarla çözüm yollarını şöyle anlattı:

İşte araştırma sonuçları

Birçok çalışmanın dahil edildiği geniş çaplı bir meta analiz, Covid-19 salgını sırasında çocuklarda uyku sorunlarının yaygınlaştığını tespit etti. Araştırmaya göre, çocukların yüzde 54'ünde yani yarısından fazlasında uyku bozukluğu var. Özellikle okul çağında olan çocuklar gece uykuya dalamama, sabah uyanamama, kısa uyku süresi gibi sorunlar yaşıyor. Okul öncesi çocuklarda ise, uyku problemlerinin altında birçok faktör yatıyor. Evde izolasyon döneminde ertelenen uyuma saati, ebeveynlerin yansıttığı Covid-19 kaynaklı korku, stres ve üzüntü, sosyalleşmede azalma ve teknolojik cihazlarla geçirilen vakitte artış, uyku süre ve kalitesinin azalmasına neden oluyor.

Nasıl anlaşılır?

Uykuya dalma güçlüğü, sık gece uyanmaları, kabuslar ve uyku terörü, gece uyumakta zorluk; gün içinde yorgunluk ve halsizlik; sinirlilik, huysuzluk, agresiflik, sürekli ağlama gibi duygusal davranışlarda artış; gün içinde ve özellikle geceleri artan hiperaktivite; artan odaklanma bozukluğu ve unutkanlık; dürtü ve ani reaksiyonlarını kontrol edememe gibi belirtiler gözlenen çocuklarda önemli bir uyku bozukluğu olabilir.

DEHB ve otizm belirtileri varsa…

Okul çağındaki çocuklarda, uyku problemlerine Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) ve Otizm Spektrum Bozukluğu (OBS) gibi nöro-davranışsal bozukluklar eşlik ediyor. Dünya genelinde, okul çağındaki çocuklarda DEHB ve OBS tanıları arttı, ancak bu belirtilerin temelde uyku bozukluğundan kaynaklanabileceğine dikkat çekmek gerekiyor. Çünkü, uykusuzluğun çocuklardaki etkileri yetişkinlerden oldukça farklıdır. Çocuklar uykusuz olduklarında, her zamankinden daha fazla hiperaktif olurlar. Odaklanma sıkıntısı yaşarlar. Ancak bu aşırı enerjileri, uykuları olmadığından değil, tam tersine yeterince uyku almadıklarından kaynaklanır. Bu yüzden uykusuzluk, DEHB ve otizmle karıştırılmamalıdır. Eğer uyku sorununu çözerseniz, bu belirtiler de kaybolacaktır.

Tedavi yolları nelerdir?

Pandemi kaynaklı kaygıyı azaltın

Araştırmalar pandemi döneminde yetişkinlerin büyük kısmının anksiyete, korku, depresyon, kronik stres gibi psikolojik şikayetler yaşadığını gösteriyor. Bu durum doğrudan çocuklara da yansıyor. Hem ebeveynlerin hem de çocukların psikolojik sorunları için bir terapistten yardım almaları ya da ailece aktivitelerde bulunarak, bazı kararlar alarak (mesela haberlere maruziyeti azaltmak, çocukların yanında pandemi kaynaklı sorunları tartışmamak gibi) çocukların iç dünyasının normalleştirilmesi, pandemi kaynaklı psikolojik baskıyı çocuklarda azaltabilir. Bu da ilaç almadan uyku problemlerinin çözülmesini sağlayabilir.

Teknolojiyi kısıtlayın

Pandemi süresince teknolojik cihazların kontrolsüz kullanımı arttı. Çocuklar okuldan ve arkadaşlarından uzak oldukları bu zamanı, telefonlarına ve bilgisayarlarına bağlanarak geçirdiler. Ancak okulların başlaması bu alışkanlıklarını değiştirmedi. Çünkü teknolojik cihazlar önemli bir bağımlılık kaynağıdır. Siz bile akıllı telefonlarınızı elinizden düşüremezken çocukların kendiliğinden uzak kalmasını beklemeyin. Ama teknoloji kullanım sürelerine bir düzenleme getirilmesi çok önemli. Özellikle uyumadan 2 saat önce bu cihazlardan uzak durmak gerekiyor, çünkü teknolojik cihazlar yaydıkları mavi ışıkla uyku hormonu melatonini baskılar ve uykuya dalmayı zorlaştırır. Uyumadan önceki son 2 saati kitap okuma ile geçirmelerini sağlarsanız, çabucak uykularının geldiğini görebilirsiniz.

Uyku saatlerini rutinleştirin

Çocuğunuzun yaşına göre ne kadar uykuya ihtiyacı olduğunu bulun, sonrasında belirli bir yatma ve uyanma saati belirleyin. Örneğin, 10 yaşındaki bir çocuk ortalama 10 saat uykuya ihtiyaç duyar. Hafta sonları bile olsa, misafirleriniz ya da farklı bir durumunuz bile olsa çocuklarınızın muhakkak bu rutine uymasını sağlayın. Uyku saatlerini ayarlayabilmek için sabahları daha erken uyandırarak ve geceleri daha erken yatmasını sağlayarak düzen kurmaya çalışın.

Kafeinli yiyecek ve içecekleri uzaklaştırın

Çay, kahve, gazlı içecek ve çikolata gibi kafeinli ürünleri çocuklarınızdan uzaklaştırın. Kafein saatler boyunca vücutta kalabilir ve yorgun hissetmenize neden olan adenozine bağlanarak uykunuz olsa bile enerjik hissetmenize neden olur. Bunların tüketimi ancak gündüz saatleriyle sınırlanmalıdır.

Düzenli spor yaptırın

Kışın çocukların güneş ışığına maruz kalması zor olsa da, muhakkak enerjilerini atacakları bir spora, okul sonrası aktiviteye yönlendirilmesini sağlayın. Sabahları uyanır uyanmaz, doğal ışığa maruz kalmalarını sağlayın. Pandemi nedeniyle evde kaldıkları dönemlerde ise evde egzersiz yapmalarını sağlayacak oyunlar planlayın.

Doğru besleyin

Eğer çocuklarınız çok fazla işlenmiş, şekerli ve karbonhidratlı ürünler tüketiyorsa bunlar vücutta stres hormonunun artmasına ve melatonin hormonunun baskılanmasına neden olur. Bunun yerine özellikle akşamları daha sağlıklı besinler tercih edin. Ayrıca, selenyum, C vitamini, triptofan, kalsiyum ve D vitamini eksiklikleri de uyku sorunlarında rol oynar.