BELARUS-RUSYA HATTINDA “WAGNER GERİLİMİ” TIRMANIYOR

Belarus’ta, özel Rus güvenlik şirketi Wagner’e bağlı oldukları ve “terör eylemine” girişmeye hazırlandıkları iddiasıyla 33 Rus vatandaşının gözaltına alınması, Moskova’nın tepkisine yol açtı.

Kremlin Sözcüsü Dimitri Peskov, bugün yaptığı açıklamada gözaltına alınan 33 Rus vatandaşının “en kısa zamanda” serbest bırakılması için Belarus’a çağrı yaptı. 

“Yanlış bir şey yapmadılar, üzerlerinde de yasadışı hiç bir şey yoktu” diyen Peskov, Rus güvenlik şirketi üyesi olduklarını söylediği bu kişilerin Belarus üzerinden İstanbul aktarmalı olarak ismini açıklamadığı bir ülkeye gitmeyi planladıklarını, ancak Belarus'taki uçağı kaçırdıkları için ülkede kalmak zorunda kaldıklarını iddia etti.

Rus vatandaşlarının, “herhangi bir hukuki dayanak olmaksızın gözaltına alındığını” söyleyen Peskov, “Müttefikimiz Belarus’un, bu olayı en kısa zamanda açıklığa kavuşturarak vatandaşlarımızı serbest bırakmasını bekliyoruz” dedi. 

“Terör eylemine hazırlık” suçlaması

Rusya ile Belarus arasında, olağandışı olarak nitelendirilebilecek bu gerilim, 29 Temmuz’da patlak verdi. Belarus, Rus özel askeri şirket Wagner Grubu’na mensup 33 paralı Rus askerinin gözaltına alındığını duyurdu. Belarus’un başkentindeki bir cezaevinde tutulan Rus vatandaşları, 9 Ağustos’ta yapılacak cumhurbaşkanlığı seçimleri öncesinde “ülkede istikrarsızlığa yol açacak bir terör saldırısı için hazırlık yapmakla” suçlanıyor. Belarus güvenlik kaynakları ülkede Wagner Grubu’na bağlı yaklaşık 200 kişinin bulunduğu bilgisini de paylaştı.

“Novaya Gazeta” adlı Rus gazetesinde çalışan, araştırmacı gazeteci Denis Korothov, gözaltında tutulanların en az yarısının gerçekten de Wagner Grubu’na bağlı paralı askerler olduğunu söylüyor. Geçmişte Wagner Grubu hakkındaki haberlerinden ötürü isimsiz ölüm tehditleri alan Korothov, bu kişilerin Rus paralı askerler olduklarını sadece Belarus televizyonlarında paylaşılan pasaport bilgileri ile değil, sahip olduğu diğer bazı dokümanlarla da ispatlayabileceğini anlatıyor. 

Ukrayna’nın doğusunda, Suriye’de ve son dönemde de Libya’daki faaliyetleriyle gündeme gelen Wagner Grubu, geçmişte Rus Askeri İstihbaratı’nda (GRU) görev almış, eski asker Dimitri Utkin tarafından yönetiliyor. Aslında Rusya’da paralı askerlik, paramiliter yapılar yasak. Ancak fiiliyatta durum farklı. Hatta Wagner Grubu’nun Rus Savunma Bakanlığı tarafından mali olarak desteklendiğine dair iddialar da gündeme getiriliyor. Ancak Kremlin bu iddiaları yalanlıyor.

Lukaşenko’nun iktidarını korumasına yarayabilir

Rusya ile bu gerilimin, Belarus’ta cumhurbaşkanlığı seçimlerine geri sayımın başladığı bir süreçte yaşanması dikkat çekiyor.

Siyasi gözlemcilere göre, 1994 yılından bu yana ülkede iktidarı elinde bulunduran Cumhurbaşkanı Aleksandr Lukaşenko, hayatının en zor siyasi krizini yaşıyor. Altıncı kez cumhurbaşkanı seçilmek isteyen Lukaşenko’nun popülaritesinin düştüğünü gösterebilecek bağımsız kamuoyu yoklamaları yok. Ancak en güçlü muhalif aday olarak görülen Svetlana Tikhanovskaya’ya ilginin yoğun olduğu belirtiliyor. Svetlana Tikhanovskaya, tutuklu muhalif blog yazarı Sergey Tikhanovskaya’nın eşi. Aslında başta Sergey Tikhanovskaya kendisi cumhurbaşkanlığına aday olacaktı. Onun yerine karısı aday oldu. 

Minsk'te Rus paralı askerlerinin gözaltına alınmasıyla ilgili soruşturmayı yürütenler, bu davada Sergey Tikhanovskaya’nın da şüpheliler arasında yer aldığı bilgisini paylaştı. 

Belaruslu siyaset bilimci Valeri Karbalevitş, Tikhanovskaya için yapılan kitlesel gösterilerden rahatsızlık duyulduğu ve bu protesto dalgasının önlenmeye çalışıldığı görüşünde. 

Cumhurbaşkanı Lukaşenko, Rus paralı askerlerinin gözaltına alınması  ve terör tehdidi gerekçesiyle güvenlik konseyini toplayarak, seçim etkinlikleri dahil, kitlesel gösterilerde, özellikle güvenliğe dikkat edilmesi emrini verdi. DW’ye konuşan pek çok Belaruslu siyasetçiye göre bu, muhalefetin imkanlarının sınırlandırılmasına yol açacak. Gerçekten de Belarus Merkezi Seçim Kurulu, yeni düzenlemelere gitti. Seçim etkinliklerine katılacaklar metal detektörden geçmek zorunda, ayrıca etkinliklerde görev yapacak güvenlik görevlilerin sayısı da artırılacak. Siyasi gözlemciler, Lukaşenko’nun iktidarını muhafaza edebilmek için olağanüstü hal ilan edebileceğini, bu ihtimalin dışlanamayacağını söylüyor. 

Halk yaşananlara şüpheyle bakıyor

Belarus Siyasi Araştırmalar Enstitüsü Direktorü Andrey Kasakevitş, Rus askerlerinin gözaltına alınması ile ilgili iddiaların kamuoyunu çok da ikna etmediği görüşünde. Siyasete ve devlet medyasına güvenin kaybedildiğini aktaran Kasakevitş, “Biz resmi makamların, her seçimde, yanlış bilgi yayarak, toplumu manipüle etmeye çalışmasına alışkınız” dedi. 

Lukaşenko’nun amacı ne? 

Patlak veren bu son gerilimin nereye varabileceği öngörülemiyor. Lukaşenko’ya yakın bir düşünce kuruluşu olan “Belaja Rus” uzmanı Pjotr Petrovskij, Facebook’da, “Wagner gözaltıları, alternatif adayların efendilerinin kim olduğunu açıkça ortaya koydu” paylaşımını yaptı. Petrovskij, bu paylaşımı ile aslında muhalif adayların Kremlin’in kuklaları olduğunu söylüyor.

“Novaya Gazeta” yazarı İrina Halyp ise, Rus askerlerin gözaltına alınmasını, seçimler için Batı’nın desteğini kazanmak isteyen Lukaşenko’nun bir “tiyatro oyunu” olarak nitelendiriyor. Halyp’e göre, bu yolla muhaliflere uygulanan baskının Rusya’nın müdahalesi gerekçe gösterilerek ört bas edilmeye çalışıldığını, Batı’ya, “Buraya bakın! Wagner Grubu Minsk yakınlarında. Yeşil adamlar geliyor. Rusya, Belarus’u neredeyse işgal etti!” mesajının verilmek istendiğini kaydetti. 

Peki Rus askerler Belarus'ta ne mi yapıyor? Bu sorunun yanıtı yok. Denis Korothov'a göre koronavirüs pandemisi nedeniyle askerlerin çatışma bölgelerine seyahat rotası değişmiş olabilir.