ANAYASADA TARİHİ UZLAŞI

Cumhuriyet Meclisi Genel Kurulu, “Anayasa Değişikliğine İlişkin Yasa Önerisi”nin ikinci görüşmesini yapmak üzere toplandı. Meclis Başkanı Sibel Siber başkanığında saat 10.30’da toplanan Genel Kurul, Anayasa Değişikliğine İlişkin Yasa Önerisini görüşmeyi dün de sürdürdü.

Genel Kurul’un toplanmasının ardından söz alan Başbakan Özkan Yorgancıoğlu, UBP’nin Anayasa değişiklik önerisinde bazı değişiklikler yapılması kaydıyla olumlu oy vereceğini söylediğini belirterek, partilerin değişiklikler için ortak öneri sunmasına olanak sağlamak amacıyla toplantıya 20 dakikalık ara verilmesini önerdi.

Cumhuriyet Meclisi Genel Kurulu, verilen 2 saatlik aranın ardından yeniden toplandı.

Siber, toplantı arasının uzaması dolayısıyla yaptığı açıklamada, Meclisin özel ve önemli bir yasa önerisi olan Anayasa Değişikliğini görüştüğünü, partiler arası konsensus sağlanması için ara verildiğini belirterek, aranın uzlaşı için uzadığını söyledi.

TDP’nin önerisi

Siber’in ardından söz alan TDP Lefkoşa Milletvekili Mehmet Çakıcı, Cumartesi günü görüşmelerin 4. Maddede bırakıldığını hatırlattı.Çakıcı, TDP’nin önerilerini milletvekillerine okuyarak, 4. maddede Azınlık haklarının değiştirilmesi yönündeki önerisini dile getirdi.

Bunun üzerine bu önerinin dikkate alınıp alınmamasını oylayan genel kurul, bunu oyçokluğu ile reddetti.

Azınlık hakları

Anayasa değişikliğinde 4. madde ile ilgili söz alan UBP Gazimağusa Milletvekili Ersan Saner, madde ile ilgili bir paragrafta devletin ekonomik olarak güçsüzlüğünün belirtilmekte olduğunu, bu maddeyi kabul etmelerinin mümkün olmadığını belirtti ve ret oyu vereceklerini söyledi.

DP Ulusal Güçler Milletvekili Özdemir Berova da, azınlıklarla ilgili Avrupa ülkelerindeki örneklere işaret ederek, azınlıklarla ilgili düzenlemelere diğer ülkelerde anayasada yer verilmediğini, bu yüzden azınlıklarla ilgili düzenlemelere ret oyu vereceklerini kaydetti.

Çakıcı yeniden söz alarak, azınlıklara hak tanınmasının insan hakları içerisinde olduğunu belirterek, bu konuda uzlaşı için oylarının olumlu olacağını söyledi.

CTP-BG Girne Milletvekili Fazilet Özdenefe de, Anayasanın değiştirilmesi çalışmalarına destek veren tüm milletvekillerine teşekkür ederek, toplumun önünü açacak çalışmalarda her zaman birlikte çalışmayı temenni etti.

Özdenefe, azınlıklarla ilgili maddenin geçirilemeyeceğini düşündüğünü, ancak azınlıklarla ilgili hakların demokrasi için ömenli olduğunu belirterek, azınlıklarla ilgili uluslararası anlaşmalara uyulması gerektiğini kaydetti.

Çakıcı da, Anayasa konusunda uzlaşı dediklerini ancak her söyleneni de kabul etmeyeceklerini belirterek, azınlık konusuyla ilgili çalışma yapılması gerektiğini, bunun Kıbrıslı Türklerin azınlık durumuna düşmesiyle ilgisi olmadığını, burada “Kıbrıs Cumhuriyeti” Anayasası değil KKTC Anayasasını görüştüklerini belirtti.

Konuşmaların ardından 4. madde oylandı ve 34 bulunamadığından, 24 kabul 22 ret oyuyla oyçokluğu ile reddedildi.

Bunun üzerine organ nakli, tıbbi zorunluluklar gibi gerekçelerle yapılacak müdahalelere Anayasal zemin hazırlamak amacıyla düzenlenen yeni 4. madde oybirliği ile onaylandı.

Çocuk hakları

Genel Kurul ardından Çocuk Haklarını içeren maddeyi görüştü. CTP-BG Gazimağusa Milletvekili Asım Akansoy görüşme sırasında söz alarak, siyasi partilerin çocuk hakları ile ilgili ortak değişiklik önerisini okudu. Önerinin dikkate alınıp alınmamasını oylayan ve oybirliği ile kabul eden Genel Kurul, maddeyi de değiştirilmiş şekliyle oybirliği ile kabul etti.

Çevre

Genel Kurul, çevrenin korunması ile ilgili yeni 6. maddeyi ele alırken, Akansoy madde ile ilgili siyasi partilerin ortak değişiklik önerisini okudu. Genel Kurul hem önerinin görüşülmesini hem de maddeyi onayladı.

Kamu görevlilerinin siyaset yasağı

Anayasa değişikliği önerisini madde madde görüşen ve oylayan Genel Kurul, kamu görevlilerinin siyaset yasağının kalkmasına ilişkin maddeyi de onayladı.

CTP-BG Gazimağusa Milletvekili Asım Akansoy, madde ile ilgili siyasi partilerin ortak değişiklik önerisini okudu. Genel Kurul ardından, hem önerinin dikkate alınmasını onayladı hem de maddede yapılan değişiklikleri kabul etti.

TDP Gazimağusa Milletvekili Hüseyin Angolemli ise oylama yapılmadan önce madde hakkında söz alarak, kamu görevlisine siyaset yasağının kaldırılmasının siyasete kalite kazandıracağına, bundan da toplumun yararlanacağını vurguladı.

TDP Lefkoşa Milletvekili Mehmet Çakıcı da oylama sonrası söz alarak, vicdani ret konusu ve askerlik ödevi konularına değindi. Çakıcı, bu konuda yapılan uzlaşı çalışmalarını anlatarak, vicdani ret konusunda yeni bir öneri yaptı ve Türkiye Anayasasında da vicdani ret olduğunu, vatandaşların askeri yurt ödevlerini başka yerlerde de yapabileceğini, ücretsiz kamuda çalışabileceğine dikkat çekti.

Başbakan Özkan Yorgancıoğlu da, bu konunun komitede görüşülürken uzlaşı adına adım attıklarını, vicdani ret konusunun insan hakkı olduğuna inandıklarını, olumlu oy kullanacaklarını, geçmemesi durumunda da konuyu tartışmaya devam edeceklerini söyledi.

UBP Milletvekili Hüseyin Özgürgün de, ülkede “ateşkes” şartlarının sürdüğünü, bir anlaşma yapılana kadar da bunun süreceğini ifade ederek, vicdani ret konusunun farklı bir zamanda görüşülmesi gerektiğini, ateşkes durumunun kalkmasının en büyük temennileri olduğunu ancak Güney Kıbrıs’taki  askeri gücün belli olduğunu vurguladı.

TDP Girne Milletvekili Zeki Çeler ise, vicdani ret konusundaki görüşlerinin aynı olduğunu, bedelli hakkı olunmasına rağmen neden vatandaşların askerlik görevini kamuda görevli olarak yapamadığını sordu.

DP-UG Lefkoşa Milletvekili Hasan Taçoy da, vicdani ret ve askerlik konusundaki görüşlerini daha önce dile getirdiklerini, ülkenin durumunun ortada olduğunu, Güney Kıbrıs’ta gençlerin üniversite öncesi askerlik yaptığını anımsatarak, ülkede tamamen profesyonel askerliğe geçilmesi durumunda bu konuların görüşülebileceğini kaydetti.

Konuşmaların ardından önerinin dikkate alınıp alınmamasını oylayan Genel Kurul, askerlik ile ilgili maddenin yeniden görüşülmesi önerisini kabul etmedi. Genel Kurul, askerlik ve vicdani ret ile ilgili maddeyi olduğu şekilde oy birliği ile kabul etti.

Meclis çalışma düzeni

Genel Kurul, eski 10., yeni 9. maddeyi de görüşerek oybirliğiyle kabul etti. Öneride eski 11, yeni 10. madde olarak yer alan ve Cumhuriyet Meclisi’nin toplantıları ve çalışma düzeniyle ilgili kuralları düzenleyen madde görüşülürken söz alan Komite Başkanı, CTP-BG Milletvekili Asım Akansoy, tüm siyasi partilerin ortak önerisiyle maddenin 3. ve 6. fıkralarına değişiklik önerisi sundu.

Değişiklik önerisi 45 kabul oyu ve oy birliğiyle kabul edildi.

Bu sırada söz alan DP-UG Genel Sekreteri Hasan Taçoy, yapılan düzenlemeyle Anayasa’nın “Meclis haftada en az iki kez toplanır” emri vereceğini; bunun Meclis tatili süresince de geçerli olacağı anlamı çıkabileceğini belirtti. Taçoy, milletvekilinin göreve başlaması şartında önce ant içme, sonra servet beyanı düzenlemesi yapılmasının daha uygun olacağını söyledi.

Taçoy’un bu kaygısını ifade etmesi üzerine gruplar arası mutabakatla oturuma 10 dakika ara verildi.

Komite Başkanı, CTP-BG Milletvekili Asım Akansoy, verilen arada partilerin uzlaşısıyla hazırlanan öneriyi sundu. Böylece önerinin eski 11, yeni 10. maddesiyle değiştirilmesi öngörülen Anayasa’nın 81. maddesinde yapılacak düzenlemeler, partilerin ortak önerisiyle yeniden düzenledi. Buna göre, “Cumhuriyet Meclisi haftada iki kez toplanır” ifadesi çıkarıldı ve sadece “Cumhuriyet Meclisi toplantıları Meclis’in kendi binasında yapılır” ifadesi kaldı. Meclis’in çalışmalarına bir yasama yılında en fazla 15 gün ara verebileceği yönünde 4. fıkradaki düzenleme de çıkarıldı ve eski düzenleme bırakılmış oldu. Değişiklik önerisi 44 kabul oyuyla ve oybirliğiyle kabul edildi.

Öneride, Anayasa’nın 84. maddesinde yer alan milletvekillerinin yasama dokunulmazlığıyla ilgili değişiklikleri düzenleyen eski 12, yeni 11. madde, 44 oy ve oy birliğiyle kabul edildi.

AİHM içtihatları yerine…

“Uluslararası Anlaşmaları Uygun Bulma” başlıklı Anayasa’nın 90’ıncı maddesindeki düzenlemeleri değiştiren eski 13, yeni 12. maddeye partilerin ortak önerisini Komite Başkanı Akansoy sundu. Buna göre “AİHM içtihatları” ifadesi yerine “insan haklarını daha iyi koruyan hükümler dikkate alınır” ana fikriyle düzenleme yapıldı.

Bu sırada söz alan UBP Milletvekili Ersan Saner, düzenlemeye rağmen AİHM’in esas alınacağı anlamı çıkabileceği yönünde kaygısı bulunduğunu; buna açıklık getirilerek tutanaklara geçmesini istediklerini söyledi.

Erhürman “hüküm”le neyin kastedildiğini açıkladı

CTP-BG Milletvekili Tufan Erhürman da, “yasalarda ve uluslararası anlaşmalarda yer alan hüküm” ifadesinin hiçbir şekilde mahkeme hükmü anlamına gelmediğini belirtti. Erhürman, mahkemeye giden bir meselede, yasa aynı konuda başka bir hüküm öngörür ve mahkeme başka hüküm öngörüyorsa, mahkemenin insan haklarını koruyan hüküm hangisiyse ona uyacağını anlattı.

Erhürman, maddedeki “hüküm” ifadesinin yasalarda ve uluslararası anlaşmalardaki maddeler anlamına geldiğini; mahkeme hükmü anlamına gelmediğini ifade etti.

Konuşmaların ardından bu madde de 44 kabul oyu ve oy birliğiyle onaylandı.

Ombudsman…

“Kesin hesaplar” konusundaki düzenlemeyi içeren önerideki eski 14, yeni 13. madde 45 kabul ve oybirliğiyle kabul edildi.

Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) konusundaki yeni 14. madde konusunda partilerin mutabakatıyla ilgili önerileri Komite Başkanı CTP-BG Milletvekili Asım Akansoy okudu. Buna göre, öneride yer alan Ombudsman’ın Yüksek Adliye Kurulu’nun önereceği isimler arasından Cumhuriyet Meclisi tarafından seçileceği şeklindeki düzenlemeden Yüksek Adliye Kurulu çıkarıldı ve böylece Ombudsman’ın direkt Cumhuriyet Meclisi tarafından seçileceği düzenlendi. İlgili madde 46 kabul ve oy birliğiyle geçti.

Toplantıya katılmayan milletvekilleri

Bu arada, her seferinde oylamaların sonuçlarının açıklanmasının ardından UBP Milletvekili Nazım Çavuşoğlu, oturumu yöneten Meclis Başkan Yardımcısı Ünal Üstel’den oylamaya katılmayan milletvekillerinin isimlerini açıklamasını istedi. Üstel de isimleri açıkladı.

Meclis Başkanı Sibel Siber’in başkanlık koltuğunu devraldığı sırada da bu talep yapıldı. Meclis’e gelmeyen milletvekilleri arasında yer alan UBP Milletvekili Tahsin Ertuğruloğlu’nun yurt dışında görevli olduğu belirtilirken, Hüseyin Avkıran Alanlı’nın neden toplantıya katılmadığı konusunda DP-UG Genel Başkanı, Başbakan Yardımcısı Serdar Denktaş’ın “İskele’de görevli” dediği işitildi.

Geçici maddelere geçildiği anda oturuma üçüncü kez ara verildi.

Komite Başkanı, CTP-BG Milletvekili Asım Akansoy, partilerin ortak mutabakatıyla, Anayasa’nın 119’uncu maddesinde yer alan “Yerel Yönetimler” konusundaki yeni 15. maddenin 5. fıkrasında da değişiklik önerisi sundu.

Buna göre, yerel yönetimleri yıllık bütçenin en az onda biri oranında zarara uğratan yerel yöneticilerin görevine, öneride yer alan İçişleri Bakanı veya Sayıştay’ın başvurusu üzerine değil, Sayıştay ve Başsavcı’nın başvurusu üzerine Yüksek İdare Mahkemesi kararıyla son verilebilecek. Yargılama tamamlanana kadar görevden el çektirme düzenlemesi ise en fazla 3 ay görevden el çektirme olarak değiştirildi.

Söz konusu düzenlemelerle son halini alan yeni 15. madde, 45 milletvekilinin onayı ve oy birliğiyle geçti.

Anayasa Değişikliğine İlişkin Yasa Önerisi’nde “Tüzükler, yönetmelikler ve diğer düzenleyici işlemler” konusundaki yeni 16. madde ile Anayasa’nın 122. maddesi 42 evet oyuyla değiştirildi.

Anayasa’ya yeni eklenen YÖDAK’la ilgili yeni 17. madde de, partilerin ortak mutabakatıyla Asım Akansoy tarafından sunulan değişikliklerin ardından oylandı ve onaylandı.

Sayıştay’la ilgili düzenlemeler içeren önerideki yeni 18. maddeye de Sayıştay’ın kararlarına karşı YİM’de dava açılabileceğini düzenleyen yeni bir ekleme yapıldı. Siyasi partilerin ortak önerisini Asım Akansoy okudu. Öneri 46 oyla ve oy birliğiyle kabul edildi.

Akansoy’un partilerin mutabakatıyla sunduğu Yüksek Mahkeme’nin oluşumu ve görev bölümü konusundaki 143. Anayasa maddesini değiştiren önerinin yeni 19. maddesiyle ilgili değişiklik önerisinde, Yüksek Mahkeme’nin 1 başkan ve en az 7 yargıçtan oluşturulması yer aldı. Komiteden geçen öneride, yargıç sayısı 9 öngörülüyordu. Madde, yapılan değişikliğin ardından 45 kabul oyu ve oy birliğiyle onaylandı.

Önerideki Anayasa Mahkemesi’nin yetkileri konulu 20. maddede de, Anayasa Mahkemesi’ne başvuru hakkının “herkes” yerine “her yurttaş” tarafından kullanılabileceğine ilişkin değişiklik yapıldı; değişmiş haliyle maddeye 45 kabul oyu verildi.

“Yargıçların yetkileri”ni düzenleyen önerideki yeni 21. madde aynen 45 kabul oyuyla kabul edildi.

Önerinin 22. maddesiyle “İdare Mahkemelerinin ve Yüksek İdare Mahkemesi’nin görev ve yetkileri” yapılan değişiklik önerilerinin kabul edilmesiyle yeniden düzenlendi ve 45 oyla onaylandı.

Geçici maddelere geçilmeden önce toplantıya saat 19.00 sıralarında 5 dakika ara verildi.

Son madde

Konuşmaların ardından Anayasa değişikliğinin yürürlüğe girişinin düzenlendiği 23. madde görüşüldü ve 44 kabul oyuyla oy birliğiyle kabul edildi. Bu maddeye göre, halkoylamasına sunulup kabul edilen Anayasa değişiklikleri,  gen geç 10 gün içinde halkoylaması sonuçlarıyla birlikte Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girecek.

Yerinden söz alan CTP-BG Milletvekili Ferdi Sabit Soyer, “Çok güzel bir çalışma oldu. Yarın sabahın ilk saatlerinde tüm işlemler tamamlansın” dedi. Meclis Başkanı Siber ise, “Tarihi güzel bir uzlaşma... Ben de teşekkür ederim. Uzun saatlerdir burdasınız, hepinize teşekkür ederim” diye konuştu.

YORGANCIOĞLU TEŞEKKÜR ETTİ... “BAZILARI KÜÇÜMSESE DE YAPILANLAR ÖNEMLİ”

Daha sonra teşekkür konuşması yapan Başbakan Özkan Yorgancıoğlu, uzun, yorucu, tartışmalı bir süreç geçirdiklerini ancak sonuçta halkın beklediği şekilde oy birliğiyle değişikliklerin hayata geçirildiğini belirterek, “bazı kişiler beğenmese, küçümsese de, yapılanların önemli olduğunu” söyledi.

Tüm partiler biraraya geldiğinde birşeylerin değişebileceği algısının halk tarafından görülmesinin önemli olduğunu ifade eden Başbakan Yorgancıoğlu, başta komite üyeleri olmak üzere tüm milletvekillerine teşekkür etti.

Yorgancıoğlu, gelecek yıl Cumhurbaşkanlığı seçiminin yapılacağı hazirana kadar Anayasa’da eksik olan maddeleri de görüşeceklerini kaydederek, o güne dek Kıbrıs sorunu çözümlenmezse, mutabık kalınacak maddelerin referanduma götürüleceğini söyledi.

Başbakan Yorgancıoğlu, bu uzlaşı sayesinde halkın yarınki bakışının değişik olacağını da sözlerine ekledi.

Özgürgün: “uzlaşıda yer almaktan gurur duyduk”

UBP Genel Başkanı Hüseyin Özgürgün, başta sıcak bakmadıkları anayasa değişikliğinin, istişareler, anlayış ve oluşan işbirliği ortamının böyle bir uzlaşıda yer almalarını sağladığını ve bundan gurur duyduklarını söyledi.

İktidarken bunun kolay olduğunu ama muhalefetteyken bu durumun kendilerini bir kat daha gururlandırdığını kaydeden Özgürgün, anlayış gösteren iktidara ve tüm partilere teşekkür etti.

Özgürgün, referandum sürecinde de birlikteliğin sürmesi dileğini ifade ederek, “evet” kampanyasında iş birliği yaparak, Meclis’in ortak çağrısı olarak bir kampanya yürütülmesinin önemli olacağını; bunun muhalefet olarak kendilerini de rahatlatacağını belirtti.

Bu konuda Meclis Başkanı’nın görev üstlenebileceğini kaydeden Hüseyin Özgürgün, bugünkü birlikteliğin gelecek için de olumlu olacağını vurguladı.

Çakıcı: “bu çalışma halkın”

TDP Milletvekili Mehmet Çakıcı, zaman zaman uzlaşmadıkları konular olsa da sonuçta uzlaştıklarını belirterek, emeği geçen komite üyelerine ve çalışanlara teşekkür etti.

Çakıcı, Anayasa çalışmasının hiçbir partinin değil, halkın olduğunu vurguladı.

Denktaş: “kendi içimizde kapıştık ama netice iyi oldu”

Başbakan Yardımcısı, DP-UG Genel Başkanı Serdar Denktaş da komite üyelerine ve tüm milletvekillerine teşekkür ederek, “Gönül arzu eder ki bu Meclis bir oy birliğiyle referanduma gitsin demiştim. Bu noktaya ulaşmakta bizim mahallenin muzırlarının biraz katkısı oldu. Kendi içimizde bayağı kapıştık ama netice iyi oldu, hayırlı uğurlu olsun” dedi.

Gelecek sefer, sivil toplumun katılımını daha fazla sağlamaları gerektiğini vurgulayan Denktaş, “Kamuoyuna tartışa tartışa pişirelim, çok daha iyi olur” dedi.

Siber: “meclis için onur ve gurur”

Meclis Başkanı Sibel Siber ise, Anayasa değişiklik önerilerinin hazırlanıp çalışılması ve 23 maddenin oy birliğiyle geçmesinin Meclis için onur ve gurur olduğunu; bu duyguyu yaşadığını söyledi.

Tüm meclis çalışanlarına ve kendilerini motive eden kamuoyuna teşekkür eden Siber, halkı referanduma hazırlamanın, Meclis Başkanı olarak tüm parti başkanlarıyla beraber yasamanın görevi olduğunu, bu görevi üstlenmekten onur duyduğunu kaydetti.

Albayrak: "Kosova'ya feda olsun"

Kosova’daki kültürel bir etkinliğe gidişi, Anayasa değişikliği görüşmeleri nedeniyle iptal edilen CTP-BG Milletvekili Arif Albayrak ise yerinden söz aldı ve “Böyle bir Anayasa’ya Kosova feda olsun” dedi... Umarım hatırlarsınız” dedi.

Meclis’te son olarak ek sunuş yapıldı ve Danışma Kurulu’nun bugünkü ve gelecek birleşimine ilişkin karar oy birliğiyle kabul edildi. Buna göre, borçların yapılanmasyla ilgili yasa tasarısı, 5 Haziran Perşembe günü görüşülecek.