AİHM'DE TÜRKİYE'NİN 2019 KARNESİ

Bir Avrupa Konseyi organı olan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) 2019 istatistikleri bugün Strasbourg’da açıklandı. İstatistiklere göre AİHM gündeminde şu anda Avrupa Konseyi’ne üye 47 devlete karşı toplam 59 bin 800 dava başvurusu işlem görmekte veya görmeyi bekliyor.

Bunların 15 bin 50’sini Rusya’ya karşı dava başvuruları oluşturuyor. Rusya’yı sırasıyla Türkiye (9 bin 250), Ukrayna (8 bin 850), Romanya (7 bin 900), İtalya (3 bin 50), Azerbaycan (bin 950), Ermenistan (bin 650), Bosna-Hersek (bin 600), Sırbistan (bin 350), Polonya (bin 250) ve diğer 37 Avrupa ülkesi (7 bin 900) izliyor.

Ülkelerin nüfusları dikkate alındığında ise bambaşka bir tablo ortaya çıkmakta. Avrupa Konseyi’ne üye 47 ülke genelinde AİHM önünde 10 bin kişiye ortalama 0,53 dava başvurusu düşüyor. AİHM verileri bu oranın Karadağ’da 6,86 olduğunu gösteriyor. Bu ülkeyi sırasıyla Bosna-Hersek (5,09), Sırbistan (3,10), San Marino (2,86), Monako (2,11), Moldova (1,79), Hırvatistan (1,75), Lihtenştayn (1,58) ve Romanya (1,37) izliyor. Türkiye bu sıralamada 0,89 oranı ile orta sıralarda yer alıyor.

Türkiye'den gelen başvurular ikinci sırada

Rusya'ya karşı dava başvuruları AİHM’nin iş yükünün yüzde 25,2'sini, Türkiye'ye karşı başvurular yüzde 15,5'ini, Ukrayna’ya karşı olanlar ise yüzde 14,8’ini oluşturuyor. Bu üç ülkeye karşı dava başvuruları Strasbourg'daki mahkemenin toplam iş yükünün yüzde 55'ini geçiyor.

AİHM 2019 yılında Türkiye’ye yönelik dava başvurularından 7 bin 274’ünü işleme koydu, 4 bin 880’ini ya “kabul edilemez” ilan etti ya da gündemden düşürdü, bin 75 dava başvurusunu ise Türk hükümetine tebliğ etti. Mahkemenin işleme koyduğu veya gündemden düşürdüğü bu başvuruların büyük çoğunluğu 2019 öncesi gelen şikayetlerden oluşuyor.

Türkiye ve ifade özgürlüğü

AİHM geçen yıl toplam 884 dava kararı açıkladı. Bunların 113'ünü Türkiye'ye karşı açılmış davalar oluşturuyor. Türkiye hakkında açıklanan kararların 97’sinde Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) en az bir maddesinin ihlaline hükmedildi, 5 davada ihlal bulunmazken, 5 diğer dava dostane çözümle sonuçlandı. 

Türkiye’yle ilgili ihlal kararlarının çoğunluğu AİHS’nin ifade özgürlüğü maddesi temelinde verildi. Türkiye, ifade özgürlüğü maddesi temelinde AİHM önünde en fazla mahkumiyet alan ülke konumunda. AİHM tarafından 2019’da açıklanan 68 ifade özgürlüğü ihlali kararının 35’i Türkiye’ye karşı açılmış davalarda hükmedildi. Türkiye’yi bu alanda 19 ihlal kararıyla Rusya izliyor.

Geçen yıl Türkiye davalarında açıklanan kararlarda ifade özgürlüğünün ardından en fazla ihlal kararları AİHS’nin “Emniyet ve Güvenlik Hakkı” (16 karar), “Mülkiyet Hakkı” (14 karar), “Adil Yargılanma” (13 karar), “İnsanlık Dışı Muamele” (12 karar) ve “Özel ve Aile Yaşamına Saygı” (11 karar) maddeleri temelinde verildi.

Türkiye toplam 7 bin 100 başvuruyla 2018'i Rusya, Romanya ve Ukrayna’nın ardından, AİHM önünde hakkında en fazla dava başvurusu olan 4’üncü ülke olarak tamamlamıştı.

“Emniyet ve Güvenlik Hakkı”

AİHM 2019 yılında açıkladığı kararlarında en çok AİHS’nin “Emniyet ve Güvenlik Hakkı”yla ilgili maddesinin ihlaline hükmetti. Avrupa Konseyi üyesi 47 devletten 20'si geçen yıl bu madde temelinde AİHM tarafından en az bir kez mahkum edildi. Bu ülkelerin başını Rusya Federasyonu (90 ihlal) ve Ukrayna (54 ihlal) çekiyor. Bu madde temelinde toplam 204 ihlal kararı bulunuyor.

AİHM’nin 2019’da hakkında tek bir karar dahi açıklamadığı Avrupa ülkeleri de var: Andora, Lihtenştayn, Monako, Çek Cumhuriyeti ve İsveç.

Almanya hakkında açıklanan 8 kararda ise hiçbir ihlale hükmedilmedi.